STREAM төслийн ҮР ДҮН БА СУРГАМЖ

2021 оны тавдугаар сараас хэрэгжиж эхэлсэн “Хөдөө аж ахуйн менежмент, экосистемийн тогтвортой байдлыг хангах (STREAM)” төслийн хаалтын хэлэлцүүлэг боллоо. Үр дүн, сургамжаа тодотгосон уг хэлэлцүүлэгт үндэсний түвшинд болон Сэлэнгэ, Хэнтий аймгийн 6 суманд хамтран ажилласан 120 гаруй төлөөлөл оролцсон юм.

Мөн Европын Холбоо, ХБНГУ-ын Элчин сайдын яам, БНЧУ-ын Элчин сайдын яам, Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Ойн газар, БОАЖЯ, төсөлд хамрагдсан Сэлэнгэ, Хэнтий аймгийн БОАЖГ, сумдын Засаг дарга, сум дундын Ойн ангийн дарга, инженер, мэргэжлийн байгууллагуудын төлөөлөл оролцож төслийн үйл ажиллагааны хэрэгжилт, ололт амжилт, сургамжийн талаар санал солилцож, төслийн үр шим хүртэгчид сэтгэгдлээ хуваалцав.

Уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицсон хөдөө аж ахуйн менежментийг хөгжүүлэх замаар, ХАА-н үйлдвэрлэлийн бүтээмж, тогтвортой байдлыг сайжруулах нэмүү өртөг шингээхэд дэмжлэг үзүүлэх зорилт бүхий ХАА-н бүрэлдэхүүн хэсгийн хүрээнд дараах үр дүн гарлаа. Үүнд:

Сонгосон сумдын “Нутаг дэвсгэрийн хөгжлийн төлөвлөгөө”-г боловсруулах ажлын хүрээнд:

• Сэлэнгэ аймгийн хэмжээнд 4.1 сая.га газрыг хамарсан 15 жилийн хугацаанд хэрэгжих газар зохион байгуулалтын ерөнхий төлөвлөгөөг батлуулав.
• Мөн Сэлэнгэ аймгийн 17 сум, Хэнтий аймгийн Биндэр сумын нийт 4.6 сая га газрыг хамарсан 2024-2030 он хүртэл хэрэгжих нутаг дэвсгэрийн хөгжлийн төлөвлөгөөг боловсруулав.

Эдгээр төлөвлөгөөний тайланг Газрын удирдлагын нэгдсэн цахим системд (www.egazar.gov.mn) оруулсан ба мэдээллийг олон нийт интернэт орчинд гео дүрслэлээр түргэн шуурхай авах боломж бүрдэж байна.

Махны нэмүү өртгийн сүлжээг хөгжүүлэх ажлын хүрээнд:

• Хэнтий аймгийн Баян-Адарга, Биндэр, Өмнөдэлгэр суманд малын үүлдрийг сайжруулах, богино хугацаанд эдийн засгийн эргэлтэд оруулах нөхцөл бүрдүүлэхээр ажиллав.
• Сэлэнгэ аймгийн Ерөө сумын засаг даргын тамгын газартай хамтран жилд 13,000 бог мал, 3,000 бод малд үйлчилгээ үзүүлэх хүчин чадал бүхий Ерөө мал үржүүлгийн төвийг байгууллаа. Мөн дурангийн аргаар хонины үр хөврөл шилжүүлэн суулгах иж бүрэн багажийг нэвтрүүлж зах зээлд нийлүүлэх шилмэл хээлтүүлэгчийн тоог богино хугацаанд нэмэгдүүлэх боломж бүрдүүллээ. Өсвөр малыг бордох тэжээлийн нөөц бий болгох зорилгоор цагт 3 тонн хорголжин тэжээл, мөн цагт 900-1,000 кг эрдэс долооц үйлдвэрлэх хүчин чадал бүхий цехийг “Хангай Миллс” компанитай хамтран байгууллаа.
• Малыг шимэгчтэх өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор Сэлэнгэ аймгийн Ерөө, Хэнтий аймгийн Баян-Адарга сумдад МЭЕГ-аас баталсан стандартын дагуу мал угаах байгууламжийг барьж ашиглалтад оруулав. Тус ажлын үр дүнд 2022-2023 онд давхардсан тоогоор нийт 51,610 бог малд эмнэлгийн үйлчилгээ үзүүллээ.

Агро-экологийн зарчмыг нэвтрүүлэх – Агро-ойжуулалт хөгжүүлэх ажлын хүрээнд:

ХААИС-ийн Агроэкологийн сургуультай хамтран “Агроэкологи” хичээлийн хөтөлбөрийг боловсруулан тус хичээлийг бакалаврын зэрэг олгох сургалтын 3 кредит заавал болон сонгон судлахаар 13 хөтөлбөрт тусгалаа. Мөн тус сургуультай хамтран төслийн зорилтот 6 суманд агро-ойн аж ахуй хөгжүүлэх шинжлэх ухааны үндэслэлийг боловсруулж, агро-ойн 4 аж ахуйн нийт 98.9 га талбайг хамгаалах, 7 төрлийн 11,606 модыг агро-ойн хэлбэрээр тариалж, усалгааны эх үүсвэрийг шийдвэрлэхэд дэмжлэг үзүүллээ.

Ойн нөөцийн тогтвортой менежмент, биологийн олон янз байдлыг хэвээр хадгалах чадавхыг сайжруулахад дэмжлэг үзүүлэх зорилт бүхий Ойн бүрэлдэхүүн хэсгийн хүрээнд хүүхэд залуучууд, олон нийтэд чиглэсэн нөлөөллийн ажлууд, ойн хэрэглээний судалгааны үр дүнг оролцогч талуудад танилцууллаа. Үүнд:

• Ойн тогтвортой менежментийн 14 чиглэлийн 25 удаагийн сургалтаар 800 гаруй оролцогчдыг чадавхжуулав.
• 100 гаруй туршилт, судалгааны талбайд ойн аж ахуйн арга хэмжээний тэргүүн туршлагыг загвар байдлаар хэрэгжүүлж, холбогдох судалгааг хийж байна.
• Уур амьсгалын өөрчлөлтийг сааруулахад ойн үүрэг, ач холбогдлыг таниулах зорилгоор нөлөөллийн үйл ажиллагаануудыг зохион байгуулж, 24,822 хүнд хүрч ажиллав.
• Ойн тогтвортой менежментийг цогцоор хэрэгжүүлэх тус бүр нь 100 га бүхий Загвар ойг Сэлэнгэ, Хэнтий аймгийн 4 байршилд ойн ангиудтай хамтран байгуулж эхлэв.
• Сэлэнгэ аймгийн Жавхлант суманд элсний нүүдлийг зогсоох зорилгоор 5.7 га талбайг хамгаалан модлог ургамал тарьж, 16,000 модтой үржүүлгийн газар, 500 гаруй метр ойн хамгаалалтын зурвас байгуулав.
• Ойгоос гарах бүтээгдэхүүний нэмүү өртгийн дүн шинжилгээг 270 үйлдвэрлэл эрхлэгчдийг хамруулан хийж, цаашид өргөжүүлэх боломж бүхий 7 нэмүү шингэсэн бүтээгдэхүүний тооцооллыг гаргав.
• Ойн салбарын бодлого хууль эрх зүйн хэрэгжилтэд дүн шинжилгээ хийн бодлогын зөвлөмжүүд боловсруулав.
• Ойн газрын санаачилгаар Ойн тухайн хуулийн шинэчилсэн найруулгыг боловсруулахад дэмжлэг үзүүлж байна. Энэ хууль батлагдсанаар Монгол Улсад Ойн тогтвортой менежмент төлөвшин нутагших нөхцөл бүрдэх юм.

STREAM төслийн Ойн бүрэлдэхүүн хэсгийн Үр дүн

Экологийн ялгаатай бүс бүслүүрт Ойн тогтвортой менежментийг загвар байдлаар хэрэгжүүлэхэд дараах зүйлс тэргүүлэх ач холбогдол байгааг цохон тэмдэглэв:

• Ойг сорчилж ашиглахаас байдлаас Ойн тогтвортой менежмент рүү
• Чадавх бэхжүүлэх сургалт, нөлөөллийн ажлыг тогтмол зохион байгуулах
• Ойн тухай хууль, тогтоомжийг илүү боловсронгуй болгох
• Сэргэн ургаж буй ойг малаас хамгаалах
• Эдийн засгийг дэмжих байдлаар ойн аж ахуйн нэгжүүдэд дэмжлэг үзүүлэх
• Орон нутгийн иргэд, аж ахуйн нэгж, байгууллага, засгийн газрын бүх шатны төлөөллийг буюу талуудын оролцоог хангах зэрэг юм.

Европын Холбоо, ХБНГУ-ын Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн яам (BMZ)-ны хамтарсан санхүүжилттэй STREAM төслийг Германы олон улсын хамтын ажиллагааны нийгэмлэг (GIZ), НҮБ-ын ХХААБ хамтран хэрэгжүүлж буй. Төслийн Ойн бүрэлдэхүүн хэсэгт БНЧУ-ын Менделийн их сургуулиар ахлуулсан Их сургуулиудын консорциум судалгааны дэмжлэг үзүүлж байна.