Ирит Бен-Абба Витале: Израил Монгол Улстай гурван чиглэлд хамтын ажиллагаа зохион байгуулна

Ойрын өдрүүдэд Элчин сайдууд Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид итгэмжлэх жуух бичгээ өргөн барьж буй.

Тэдний нэг нь Израил улсаас Монгол Улсад хавсран суух Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Ирит Бен-Абба Витале байв. Тэрбээр Монгол Улсад саатах хугацаандаа Монгол Улсын хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудын төлөөлөлтэй (Ikon.mn, Ub.life, Өдрийн сонин) уулзаж, сэтгүүлчидтэй цөөн хором ярилцлаа.

- Танд энэ өдрийн мэндийг хүргэе. Таныг манай улсад хоёр дахь удаагаа ирж байгааг сонслоо. Өмнө нь хэзээ ирж байсан бэ. Монголын талаарх таны төсөөллөөс сонирхож болох уу? 

- Сайн байна уу. Тийм ээ, би хоёр дахь удаагаа Монгол Улсад ирж байна. Анх 29 жилийн өмнө буюу 1994 онд Улаанбаатар хотод ирж байсан. Тухайн үед миний бие Бээжин дэх Элчин сайдын яамны дэд сайдын албан тушаалтай байсан бөгөөд Элчин сайдыгаа итгэмжлэх жуух бичгээ гардуулах үед ирж байв. Улаанбаатар хотод 29 жилийн өмнөхтэй харьцуулбал их олон зүйлс өөрчлөгджээ.

Анх Монгол Улсад ирж байх үед ардчиллыг сонгочихсон, маш их хүсэл тэмүүлэлтэй уур амьсгалтай угтаж байсан санагдаж байна

1991 оны аравдугаар сард Иерусалим хотод хоёр улс дипломат харилцаа тогтоож байсан. Тэр цаг үеэс хойш Монголын талаарх ойлголт, мэдээллүүдийг авдаг байсан. Монгол Улс Израилчуудын хувьд өвөрмөц онцлогтой онцгой улс орон. Израил улс анх цөөн хүн амтай байсан. Монгол Улсын хувьд ч цөөн хүн амтай. 

Энэ жил манай улсын хувьд их онцлог жил. Учир нь Израил улс тусгаар тогтнолоо зарласны 75 жилийн ой тохиож байна.

Өнгөрсөн хугацаанд бид олон зүйлийг туулж өнгөрүүлсэн. Маш ядуу эдийн засгаас боссон. 1950 оны үед израилчууд даавуу үйлдвэрлэж, жүрж ургуулдаг  эдийн засгийн хоёр гол үйлдвэрлэлтэй байлаа. Библид заасан шиг бидэнд юу ч байгаагүй. Байгалийн баялаг ч байгаагүй. Мөн бид 25 жилийн өмнөөс буюу саяхнаас бид байгалийн хийтэй танилцсан.

Сүү, зөгийн бал гэсэн хоёр л зүйлтэйгээр Израил улсын түүх эхэлсэн

- Монгол, Израил хоёр улсын хамтын ажиллагааны хүрээнд та бүхэн юуг илүү чухалчилж үзэх вэ?

- Энэ удаагийн айлчлалын хүрээнд Засгийн газар, сайд нартай хийсэн уулзалтуудаас хараад, Израил улсын хувьд гурван тэргүүлэх чиглэлд Монгол Улстай хамтын ажиллагаа зохион байгуулах чиглэл гарсан. Үүнд 

1. Хүнсний аюулгүй байдал 
2. Байгаль орчны хамгаалал
3. Нийгмийн хамгаалал багтана.

Израил улс хүнсний аюулгүйн байдалд онцгой анхаарч байгаа. Хүнсний ханган нийлүүлэх тогтолцоогоо сайжруулж хараат бус хүнс үйлдвэрлэхэд нь Монгол Улсад дэмжлэг туслалцаа үзүүлж, хамтран ажиллахыг чиглэлээ болгож байна. Үүний хүрээнд хувийн болон төрийн байгууллагуудтай хамтран ажиллах төсөөлөлтэй байна.

- Монгол Улсын зүгээс цахим аюулгүй байдалтай холбоотойгоор нэн тэргүүн ямар алхам хийх хэрэгтэй гэж бодож байна вэ?

- Өнгөрсөн жил цахим аюулгүй байдлын асуудалд харилцан ойлголцсон санамж бичиг дээр гарын үсэг зурсан. Энэ нь ерөнхий хийгдэх гол үйл ажиллагааны чиглэлүүдийг тухайн баримт бичигт дурдаж өгдөг. Одоо эдгээрийг ажил хэрэг болгох ажлууд явагдаж байна. Тухайлбал, мэргэжилтнүүдийг солилцох, сургалтуудыг зохион байгуулах гэх мэт практик үйл ажиллагаануудын хамтын ажиллагааны хүрээнд тодорхой төлөвлөсөн асуудал яригдаж буй. Практикт буухаар энэ ажлуудыг хувийн компаниуд хийж хэрэгжүүлэх шаардлагатай. 

Мөн бидний хувьд Монголын зах зээлийн хэрэгцээг нээж, илрүүлэхэд анхаарч ажиллаж байна.

- Технологийн салбарын аль чиглэлд ажиллахаар төлөвлөж байгаа вэ?

- Хөдөө аж ахуйн салбарт технологийн дэвшлийг авч ирэх чиглэлд илүү анхаарч байна. Хүлэмжийн хийг бууруулах, мэдээллийн технологийг сайжруулах, санхүүгийн технологийг сайжруулах, ногоон хөгжлийг дэмжих гэх мэт чиглэлийн технологийн салбар руу анхаарч байна. Мөн ухаалаг хөдөө аж ахуй, ухаалаг стартап бүхий боломжуудыг танилцуулахыг гол болгож байгаа. 

Израил улс жижиг газар нутагтай. Жижиг газар нутгийг ашиглаж, бага эрчим хүч ашиглаад өндөр бүтээмжийг яаж бий болгох вэ гэдгийг технологийн дэвшлийн хувьд хийчихсэн. Энэ аргыг оруулж ирэхийг хүсэж байна. Израилын хөдөө аж ахуй өндөр хөгжсөн гэдэг. Үнэн хэрэгтээ хөдөө аж ахуйн салбар нь ДНБ-ний ердөө 3%-ийг л эзэлдэг.

- Боловсролын салбар дахь хамтын ажиллагааны талаар юу хэлэх вэ?

- Израил улсад тусламжийн хөтөлбөрийн бодлого гэж байдаг. Тухайлбал, 60 жил хэрэгжиж буй нэг хөтөлбөр маань олон улсад нээлттэй учраас Монгол Улсаас сонирхсон иргэд хамрагдах боломжтой.

- Израил улсад хэдэн монгол хүн амьдарч байна вэ?

- Израилд 350 орчим монгол хүн бий гэх тоо байдаг.

- Израил улсын хөгжлийн нууц юу вэ?

- Бид энэ асуулттай үргэлж таардаг. Тухайн улс орон хөгжин дэвшихэд олон хүчин зүйл нөлөөлж байдаг. Улс орны хөгжилд нэгдсэн байр суурь, нэгдмэл зорилго, эдийн засгийн бие даасан чадавх болон цэргийн хүч их чухал гэж боддог. Израил улсын хувьд нэгдсэн хүсэл эрмэлзлийн үндсэнд дээрх хоёр зүйлийг бий болгож чадсан учраас хүчирхэг байж чадсан.