"Циркийг зориулалтаар нь дахин ашиглахааргүй болголоо"

Гэрэл зургийг mpa.mn

Циркийн жүжигчид, уран бүтээлчид халаглан харамсаж, гашуудаж буйгаа илэрхийлж байна.

Монгол Улсын циркийн урлагийн 80 жилийн түүхийн бэлгэ тэмдэг болсон цэнхэр оройтой тус барилгын дотоод бүтцийг бүрэн эвдэж, техникийн хүчээр шалыг нь тэгшилж байгаа бичлэг, зургийг хараад тэр. Уг бичлэгийг Улсын циркийн ерөнхий найруулагчаар ажиллаж байсан Ю.Гэрэлбаатарт хаа байсан ОХУ-ын циркийн уран бүтээлч илгээжээ.

Циркийн гадна талаар төмөр хашаа татах үед л иргэд нураах вий хэмээн хардаж, олон нийтийн сүлжээгээр Асашёрюү Дагвадоржоос асууж байв. Тухайн үед Д.Дагвадорж “Цирк бүрэн засвар хийж бгаа шүү! Олон юм яншаад бгаарай!” хэмээн цахим хуудсаараа дамжуулан мэдэгдсэн.

Монголын Үндэсний циркээс мөн энэ тухай мэдэгдэл гаргаж байв. Үйлчлүүлэгчдийн тав тухыг хангаж, үйлчилгээний чанарын стандартыг мөрдөхийн тулд циркийн барилгын үндсэн хийцэд нөлөөлөхгүйгээр дотоод заслын ажлыг иж бүрэн шинэчлэх засварыг долдугаар сарын 1-нээс арваннэгдүгээр сарын 15-ныг хүртэл хийх гэж буйгаа үүгээр мэдээлсэн юм.

Гэвч тус барилгад циркийн зориулалттай үйл ажиллагаа явуулах ямар ч боломжгүй боллоо гэдгийг найруулагч Ю.Гэрэлбаатар хэлж байна. Тэрбээр “Даацын багануудыг нь аваад эхэлчихсэн байгаа. Дотор талаас үзэгчдийн онцгой суудал, манежийг бүгдийг нь эвдсэн. Ямар ч байсан дахин циркийн зориулалтаар ашиглахааргүй болголоо. Циркчид ашиглах боломжгүй, бүх зүйл нь алдагдсан” гэсэн юм.

Асашёрюү Дагвадорж анх 2007 онд циркийг менежментийн хувьчлалаар 1.5 тэрбум төгрөгөөр авсан гэдэг. Тухайн үед

Орон тоог хоёр дахин нэмэгдүүлнэ
Цалинг 2-3 дахин нэмэгдүүлнэ
Дэлхийн хэмжээнд аваачиж хөгжлийг тодорхойлно
Майхан циркийг барьж орон нутгуудаар үйлчилнэ
Зэрэг амлалтыг өгч байсныг ажилчид нь гэрчилдэг.

Менежментийн үр дүнг харгалзан хувьчлан авах этгээдийг сонгон шалгаруулах уралдаант шалгаруулалтын нийтлэг журамд дараах үүргийг хувьчлагч тал хүлээх тухай заасан байдаг. Үүнд

12.1.Тендерт оролцогч нь дор дурьдсан зарчмын шаардлагыг3 хангасан, байгууллагыг хөгжүүлэх 3 жилийн бизнес төлөвлөгөөний төсөл /техникийн санал/ боловсруулна. Үүнд:
12.1.1.Үндсэн үйл ажиллагааны чиглэл, хөрөнгийн зориулалтыг өөрчлөхгүй байх
12.1.2.ҮЙЛЧИЛГЭЭ, үйл ажиллагааны хүрсэн түвшинг бууруулахгүй байх, сайжруулах
12.1.3.Үйлчилгээнд хамрах хүрээг өргөтгөх
12.1.4 Ажиллагчдад учрах эрсдлийг бууруулах
12.1.5.Хөрөнгө оруулж, техник, технологийг шинэчлэх замаар хувьчлагдах байгууллагын үйл ажиллагааны үр ашгийг нь дээшлүүлэх
12.2.7.Хүний нөөцийг хөгжүүлэх төлөвлөгөө /үндсэн ажиллагсдын тоо, хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшин, цалин, урамшуулал, мэргэжил, мэргэшлийг дээшлүүлэх сургалтын хөтөлбөр г.м./

Ийнхүү шаардлагыг биелүүлж, амлалтаа хэрэгжүүлж, үр ашигтай ажилласан бол хоёр жилийн дараа дүгнээд хувьд нь бүрэн шилжүүлэх учиртай ч хэдхэн сарын дараа өгчихсөн гэдгийг Ю.Гэрэлбаатар найруулагч ярьж байв.

Хувьчлалд очихоос өмнө цирк 260-аад уран бүтээлч, амьтан ангийн 40-өөд “жүжигчин”-тэй, долоо хоног бүр хүүхэд багачууд гэр бүлд зориулан тоглолт тогтмол хийдэг, гурван программ бүтээхэд бэлэн байдалтай томоохон байгууллага байсан. Үзэгчид ч дүүрэн байдаг байж.

Гэтэл удалгүй циркт цалинтай жүжигчин үгүй болж, байруудыг нь түрээсэлж, “Энэ бол хувийн өмч. Энэ том савыг тэжээхийн тулд түрээс хэрэгтэй” гэсэн тайлбар хэлэх болсон төдийгүй "жүжигчин" амьтдын анги ч үгүй болсон гэдэг.

Циркийг хувьчлах үед жилийн урсгал зардал нь 400 орчим сая төгрөг байжээ. “Тог цахилгаан, дулаан гээд тухайн үед 400 сая төгрөгөөр циркийн үйл ажиллагаа, цалин пүнлүүгээ тавиад уран бүтээлээрээ болдог байсан. Одоо мэдээж өссөн байгаа л даа. Жилд 4-5 том уран бүтээл тавилаа гэж бодоод үндсэн ажилчид, циркийн уран бүтээлчдийн цалин гэгчлэн улсаас дэмжихгүй бол энэ өндөр зардалтай урлагийн бүхэл бүтэн нэг том салбарыг хувийн компани авч явахад тун хэцүү” хэмээн Ю.Гэрэлбаатар найруулагч ярьж байна.

Монгол Улсын циркийн барилгыг Румын улс хоорондын найрсаг харилцааны илэрхийлэл болгон 1971 онд буцалтгүй тусламжаар барьж өгч байсан бөгөөд манежийн тоног төхөөрөмжөөр тогтохгүй үүдний улаан хивсийг нь хүртэл зөвхөн циркийн урлагт зориулан захиалж байсан талаар тухайн үеийн циркийн найруулагч О.Машбат агсан ярьж байсан нь хэвлэлийн хуудсанд баримт болон үлджээ.

Харин Румын улс дахь циркийн барилга манай улсынхаас 10 насаар “ах” ч өдгөө үүргээ бүрэн гүйцэтгэж байгаа бөгөөд хамгийн шилдэг технологиор баригдсан гэдгийг онцолдог. Гэвч тэрхүү технологийг нь алдагдуулан, ийнхүү хайр найргүй нурааж, эвдсэнд маш их харамсаж байгаагаа циркийн урлагийн уран бүтээлчид илэрхийлсээр байна.

Өдгөө дэлхийд циркийн урлагийн мэргэжлийн түвшинд хөгжүүлж байгаа 150 гаруй улс байдаг бөгөөд 80 жилийн түүхтэй Монгол Улсын цирк чансаагаараа 3-т эрэмбэлэгдэж буй.

Хэдийгээр АСА цирк байгуулагдаж, циркийн уран бүтээлчид цалин хөлсгүй хүнд байдалд орсноор тал тал тийш тарсан ч гаднын олон орны үзэгчдэд “Монгол цирк” нэрээр уран бүтээлээ хүргэж, эх орноо сурталчилсаар иржээ. Жилд л дэлхийн улс орны 15-20 сая хүнд “Монгол цирк”-ийг үзүүлдэг байна.

“Сая 80 жилийн ой тохиоход 36 орноос циркийн дарга, академийн ерөнхийлөгч нар мэндчилгээ дэвшүүлсэн. Манай улс дэлхийд гуравт бичигддэг тул ерөнхийдөө анхаарлын төвд байдаг. Энэ салбарт болж буй үйл явдлыг нь харж, мэдэж байдаг. Түүнээс гадна жүжигчдээ хүртэл сургаж, оюутан уран бүтээлч бэлдүүлэхээр ханддаг ч харамсалтай нь манайд циркийн сургуулийн байргүй учраас боломжгүй” хэмээн Ю.Гэрэлбаатар найруулагч учирлав.

Ийнхүү дэлхийд өндрөөр үнэлэгддэг циркийн урлагийн салбарыг Монгол Улс гаргуунд нь гаргаснаас уран бүтээлчид нь нутагтаа мэргэжлээрээ ажиллаж чадахгүй, гадаадад боломжоороо ажиллаж байсан циркчид коронавирусээс үүдэн эх орондоо ирж, жижүүр, зөөгчөөс эхлээд таарсан ажлаа хийж, зориод очих газаргүй, ёслоод гарах манежгүй болсон нь харамсалтай.