Эрүүл мэндийн салбарт үгүйлэгдэж буй технологийн шийдэл

Зургийг ajp.com.au сайтаас ашиглав.

Монгол Улсын эрүүл мэндийн салбарт тулгардаг олон асуудлыг цахим эрүүл мэндийн системийг нэвтрүүлснээр хэрхэн шийдэж болох талаар энэ удаа та бүхэнтэй хуваалцаж байна.

Эрүүл мэндийн үйлчилгээ авах үед таны өвчний түүх болон эмчилгээ, оношилгоо, шинжилгээний мэдээллүүдийг эмч нар дундын мэдээллийн системээс хардаг болчихвол эмчилгээний чанар дээшилж, зарим хэцүү мэдээллүүдийг цээжлэх эсвэл байнга биедээ авч явах шаардлагагүй болно гэсэн үг юм.

Онош болон эмчилгээний талаар өвчтний картан дээр тэмдэглэдэг боловч заримдаа орхигдох, хаяж гээгдэх асуудлууд гардаг. Эдгээрийн үр дүнд буруу зөрүү ойлголцох, иргэд төөрөгдөх, хийгдсэн шинжилгээгээ давтаж хийлгэх, шинжилгээний хариугаа өөр эмнэлэгүүдээс биечлэн очиж авах зэрэг төвөгтэй асуудлууд байнга үүсдэг.

Нэгэн жишээ авч үзье.

Хэнтий аймгийн өндөр настан Ц аймгийн нэгдсэн эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлж байгаад Улаанбаатар хотод онош тодруулахаар иржээ. Улсын эмнэлгийн ачааллаас хамаарч хувийн эмнэлэгт шинжилгээ өгсөн байна. Мөн энэ хооронд хувийн эмнэлэгт бас цөөн хоногоор хэвтэн эмчилгээ хийлгээд авчээ. Хэсэг хугацааны дараа 1-р эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлэхээр шийдвэр гаргажээ. Энэ хугацаанд иргэн Ц ямар ямар асуудлуудтай нүүр тулдаг вэ?

• Аймгийн нэгдсэн эмнэлгээс УБ хот руу шилжих маягт бөглүүлж авах,
• Аймгийн эмнэлэгт хийгдсэн шинжилгээний хариу, онош, эмчилгээг цаасаар авах,
• Хувийн эмнэлэгт хийгдсэн шинжилгээний хариуг цуглуулж цаасаар авах,
• Хувийн эмнэлэгт хийгдсэн эмчилгээнүүдийг карт дээрээ бичүүлж авах,
• 1-р эмнэлэгт ирээд болж өнгөрсөн бүх процесс, өмнө нь хийгдсэн эмчилгээг эхнээс нь тайлбарлах,
• Шаардлагтай бол буцаж орон нутаг руу явах, шаардсан бичиг баримтыг бүрдүүлэх,
• Өнгөрсөн хугацаанд хийгдсэн эмчилгээтэй холбоотой мэдээллээ цаасаар эмчдээ үзүүлэх,
• Тавигдсан онош, хийгдсэн эмчилгээ, уусан эм, хийгдсэн тариа, шинжилгээний хариунууд, эмчилгээний үр дүн зэргээ бүгдийг нь уулзсан эмч бүрдээ эхнээс нь тайлбарлах, цаасаар үзүүлэх.

Эрүүл мэндийн цахим үйлчилгээний өнөөгийн байдал

• Өрхийн эмнэлэг дээр ирээд үзүүлэх үед тухайн өвчтнийг цахимаар бүртгэдэг боловч эмчилгээний талаар болон тухайн үеийн биеийн байдал, тавигдсан оношийн талаар мэдээллийг бүртгэдэггүй.
• Хэвтэж эмчилгээ хийлгэдэг 3-р шатлалын эмнэлгүүдийн ашиглаж буй цахим системүүд  нь ямар эмчилгээ хийснийг бүртгэдэг боловч 1, 2 шатлалын эмнэлэгтэй холбогдоогүй тусдаа бие даасан хэлбэрээр ажилладаг.
• Хувийн эмнэлгүүдийн хувьд цахим систем ашигладаг боловч өөр хоорондоо болон улсын эмнэлэгүүдтэй харилцан мэдээлэл солилцдоггүй. Мөн иргэд өөрсдийнхөө мэдээллийг цахимаар харах боломжгүй.

Манай улсад хэрэгжсэн болон хэрэгжиж байгаа Цахим эрүүл мэндийн төслүүд

Монгол Улс түүхэндээ 2 удаа цахим эрүүл мэндийн төслийг хэрэгжүүлсэн туршлагатай.

1. Монгол Улсын ЗГ 2015 онд Дэлхийн банкны Олон улсын хөгжлийн ассоциацитай Цахим эрүүл мэнд төсөл хэрэгжүүлэх Санхүүжилтийн хэлэлцээрт гарын үсэг зурснаар 19.5 сая долларын санхүүжилттэй уг төсөл хэрэгжих боломж бүрдсэн. Улмаар Эрүүл мэндийн яам 2016 онд Цахим эрүүл мэнд төслийг албан ёсоор нээсэн. Төсөл 2020 хэрэгжиж дуусах бөгөөд одоогоор үр дүнгийн талаар ярихад эрт байна. Төслийн талаар судалж үзэхэд хэрэглэгчийн аппликэйшн, эмийн сан болон эрүүл мэндийн даатгалтай холбогдох ажлууд хийгдэхгүй юм байна гэж ойлгосон.  (Эх сурвалж: Дэлхийн банкны цахим хуудас http://projects.worldbank.org/)
2. БНХАУ-ын ЗГ-с Монгол Улсын ЗГ-т олгосон хөнгөлөлттэй зээлээр хэрэгжүүлж байгаа “Цахим эрүүл мэнд” төсөл 2015 онд хэрэгжсэн. Төслийн нийт санхүүжилт нь 18.9 сая доллар байсан. Харамсалтай нь энэ төслийн хүрээнд хийгдсэн зарим ажлууд тодорхойгүй шалтгаанаар зогсож зохих үр дүнд хүрээгүй байна. (Эх сурвалж: Эрүүл мэндийн яамны цахим хуудас http://mohs.gov.mn/)

Эдгээр асуудлыг хэрхэн шийдвэрлэх вэ?

Маш товчхондоо өвчтний түүхийг бүрэн хэмжээнд хадгалсан дундын мэдээллийн системийг байгуулснаар эмч нар мэдээлэл авах, нэмэлт мэдээлэл оруулах, лабораториуд шинжилгээний хариуг оруулах, эмийн сангууд холбогдож жороор эм олгох, эмийн зааврыг хэвлэж олгох зэрэг ажлууд маш хялбар болох юм. Мөн ЭМД өвчтөнд хийгдсэн эмчилгээ, оношилгооны мэдээлэлд үндэслэн эмчилгээний зардлыг санхүүжүүлнэ. Үүнд иргэн олон тийш гүйж чирэгдэлд орохгүй гэсэн үг юм. Хүнд суртал буурна.

Өөрөөр хэлбэл иргэн дуртай үедээ гар утасны аппликэйшнаар, эсвэл эрүүл мэндийн нэгдсэн системийн вэб сайт руу өөрийн нэвтрэх эрхийг ашиглан хандаж өнгөрсөн хугацаанд хийгдсэн эрүүл мэндийн үзлэг, хийгдсэн эмчилгээ, хэрэглэж байсан эм тариа, шинжилгээний хариунуудаа харах боломж бүрдэх юм.  Ингэснээр эрүүл мэндийн салбарт дараах боломжууд нээгдэнэ.

1. Иргэдийн эрүүл мэнд, өвчлөлтийн талаар маш нарийн дата цугларч, дүн шинжилгээ анализ хийх боломж бүрдэнэ.
2. Өндөр ур чадвартай эмч нар зайнаас зөвөлгөө өгөх, хамтарсан эмчилгээ хийх, эмчилгээний үр дүнд давхар хяналт тавих боломж бүрдэнэ.
3. Өвчтний бүхий л түүхийг нэг цахим системээс авах боломж бүрдэнэ.
4. Өөр өөр эмнэлэгт, өөр өөр цаг хугацаанд хийгдсэн эмчилгээ, шинжилгээний хариу зэргийг иргэд нэг дороос харах боломж үүснэ.
5. Эмийн зөв зохистой хэрэглээ бий болно. Эмнэлэг, эмийн сан, өвчтөн гурвыг холбосон цахим холбоос бий болно.
6. Эмч ажиллагсдын ажлын бүтээмжид дүгнэлт өгөх боломж бүрдэнэ.
7. Эмч нарын хариуцлага дээшилнэ.

Цахим эрүүл мэндийн системийн ерөнхий төсөөлөл

 

Цахим эрүүл мэндийн системийн ерөнхий төсөөлөл

ОЛОН УЛСЫН ТУРШЛАГУУД

АНУ-н хувьд:

АНУ-н эрүүл мэндийн нэгдсэн цахим системийг “Nationwide Health Information Network (NHIN)” гэж нэрлэдэг. 2010 оноос эхлэн энэхүү системийг ашиглаж эхэлсэн. NHIN нь интернет ашиглан тодорхой стандарт, хууль эрх зүйн хүрээнд эрүүл мэндийн мэдээллийг нууцлалын өндөр түвшинд харилцан солилцох зориулалттай цахим систем юм. Одоогийн байдлаар уг систем нь 50 мужийн 70,000 гаруй эрүүл мэндийн байгууллагууд, 8,300 орчим эмийн сан, 120 гаруй сая иргэний эрүүл мэндийн мэдээллийг багтаасан байна. Нийт улсын болон хувийн эмнэлэгүүдийн 75% нь уг системд холбогдоод байгаа юм байна. Дэлгэрэнгүй мэдээллийг https://ehealthexchange.org/ -с харна уу.

Австрали улсын хувьд:

Австрали улсын цахим эрүүл мэндийн нэгдсэн системийг “My Health Record” гэж нэрлэдэг. Уг системд эрүүл мэндийн үйлчилгээ үзүүлдэг бүх байгууллагууд, эмийн сангууд, шинжилгээний лабораторууд холбогдон харилцан мэдээлэл солилцож мөн иргэдийг зохих мэдээллээр хангадаг.

2019 оны 5 сарын байдлаар Австрали улсад 10 хүн тутмын 9 нь My Health Record системийг ашиглан эрүүл мэндийн түүхээ харж, эрүүл мэндийн үйлчилгээ авч байна. 15900+ эмнэлэг, эрүүл мэндийн байгууллага уг системд холбогдон эрүүл мэндийн нэгдсэн системийн мэдээллийг бүрдүүлж харилцан мэдээлэл солилцон ажиллаж байна. Үүнд 7100 орчим өрхийн эмнэлэг, 4730 эмийн сан, 800+ гаруй хувийн болон улсын эмнэлэгүүд, 100+ гаруй лаборатори оношлогооны төвүүд, 230 гаруй өндөр настны сувилалын газар гэх мэт байгууллагууд багтжээ. Системд бүртгэдсэн мэдээллийг дүгнэж харвал 20 гаруй сая эмчилгээ, шинжилгээ, дүрс оношлогооны дата, 49 сая орчим эмийн жор, 1.1 тэр бум орчим бичиг баримт уг системд бүртггэджээ. Дэлгэрэнгүй мэдээллийг https://myhealthrecord.gov.au -с сонирхоно уу.

Хамгийн сонирхолтой хэсэг нь иргэдийн мэдээллийн аюулгүй байдлыг хангахын тулд тухайн иргэний эрүүл мэндийн мэдээлэл рүү хандах бүрд тухайн иргэнд имэйлээр болон SMS-р аль эмнэлэгийн хэн гэдэг эмч хаанаас таны мэдээлэл рүү хандаж байгаа тухай анхааруулга ирдэг. Иргэд мэдээллээ бусдад харуулахгүй гэж үзвэл уг тохиргоог мөн өөрсдөө хийх боломжтой юм байна.

Төгсгөлд нь дүгнэж хэлэхэд эрүүл мэндийн цахим мэдээлэл солилцооны системийг байгуулснаар эрүүл мэндийн салбарт маш том алхам болно. Дээр дурдсан олон давуу талууд үүснэ. Одоо хэрэгжиж байгаа төслүүдийг чанаржуулах, цар хүрээг нэмэгдүүлэх, олон улсад амжилттай хэрэгжсэн жишээнүүдээс санаа авч илүү иргэд рүүгээ чиглэсэн үйлчилгээг нэвтрүүлэх нь зүйтэй юм. Мөн гол анхаарал хандуулах зүйлс нь иргэний эрүүл мэндийн мэдээллийг нууцлах юм. Дээр дурдсан Австрали улсын жишгээр өөрсдийн мэдээлэлд хандах эрхийн хязгаарлалтыг иргэнд өөрт нь олгох, мэдээлэлд хандах бүрд нь мэдэгдэл ирэх зэрэг сайн жишгүүдээс санаа авч хөгжлийн хурдаа нэмэх боломж бидэнд байна.