Махны үнэ тэнгэрт хадаж, хомсдол үүсжээ!

Гэрэл зургийг mpa.mn

“Бүр 100 төгрөг ч татахгүй байна, арай үнэтэй байна шүү дээ” гэсээр хоёр бүсгүй "Хүчит шонхор" захаас гарч байв. Махны үнэ өсөөд буй талаар сурвалжлах зорилготой байсан тул худалдан авагчдын ийн халаглахыг сонсоод учрыг тодрууллаа. Нэрээ хэлэхээс татгалзсан хоёр бүсгүйн нэг нь “Махны үнэ их өсжээ. Өнгөрсөн долоо хоногт ирэхэд хонины цул мах 6,400 төгрөг байсан. Гэтэл өнөөдөр 7,800 болчихсон байна. Цаашид ч нэмэгдэх байх. Яаж мах авахаа мэдэхээ байлаа” гэсэн юм.

Товчхон яриа ийн төгсөж, бид бог малын мах худалдаалдаг заалыг зорилоо. Хөл хөдөлгөөн ихтэй байдаг энэ хэсэг эл хуль, мах тавьсан цөөн хэдэн лангууг эс тооцвол үндсэндээ хоосорчээ. Баярын амралтын дараахан очсон тул эзгүй байна гэж бодтол зарах мах байхгүй учраас заал ийн хоосорсныг худалдагч нар тайлбарлав.

 

Гэрэл зургийг mpa.mn

Хонины мах худалдагч Маналжав “Өмнө нь энэ зааланд мах хангалттай орж ирдэг байсан бол одоо тийм юм алга. Өглөө 5-6 машин мах ачаатай ирж байгааг ч булаацалдаж аваад л дуусах болсон. Өнөөдрийн байдлаар ямааны цул мах 6,700, хонины цул мах 7,800 төгрөг байна. Голдуу Хэнтий, Дорнодоос мах орж ирж байна. Ер нь орон нутгаас ирэх мах эрс багассан. Үүнээс болоод үнэ их өсөж байна. Өнгөрсөн долоо хоногтой харьцуулахад л цул мах 1,000 төгрөгөөр өсчихлөө” гэлээ. Хонины ястай мах 6,800, харин гулуузаар нь авах бол кг-ийг нь 5,500 төгрөгөөр зарж байгаа аж. 

Түүний хажуугийн худалдагч бүсгүй “Өглөө ирж байгаа махыг хятадуудад "ажилладаг" хүмүүс нь үнэ цохиод авчихдаг. Олон жил ажилласан, танил хүмүүстэй тулдаа л бид бага ч гэсэн мах олж авч байна. Ихэнх худалдагч махаа авч чадахгүй байгаа болохоор заал эзгүйрчихээд байгаа нь энэ. Хүмүүсийн худалдан авалт ч бага байна” гэлээ. 

"Экспортын зохицуулалт байхгүйгээс махны үнэ өсөж байна"

Энд адууны мах огт харагдсангүй. Мах зарж буй цөөн хүн зонхилон үхрийн мах дэлгэжээ. Үхрийн махны худалдагч “Монгол Улс 60 сая гаруй малтай хэр нь махны үнэ ийм байгаа нь экспортын ямар ч зохицуулалтгүйтэй холбоотой. Монголчууд өөрсдөө боловсруулаад Хятадад гаргаж болох байтал хэн нэгэн хятад хүн нь дуртай үнээ хэлээд л хамаг махыг хамж авч болж байна.

Өглөөний 05.00-08.00 цагийн хооронд дүүрэн мах ачсан машинууд ирдэг. Гэтэл хятадуудын гар хөл болсон монгол хүмүүс "Манайх худалдаад авчихсан" гээд өгдөггүй. Эмээлт, 22-ын товчоо орчмоор Хятадын махны үйлдвэрүүд их байгаа. Тэдэнд аваачиж өгөхөөр хятадууд өөрсдөө боловсруулаад хилээр гаргана. Энэ бол монголчуудад ямар ч наалдацгүй. Хий дэмий л махны үнийг хөөрөгдөөд, дунд нь иргэд хохирч байна” хэмээн бухимдаж байлаа.

Түүнээс үхрийн өвчүү авах эсэхдээ тээнэгэлзэн буй настайвтар эмэгтэй “Цагаан сараар өвчүү тавья гэж бодтол ганцхан өвчүү л 160 мянга болчихож байна. Үүний хажуугаар чанах мах бас хэрэгтэй. Махны үнэ дэндүү өсөж. Хөгшчүүл бид яаж Цагаан сараа тэмдэглэдэг билээ” хэмээн халаглаж байв. 

Харин өөр нэгэн худалдагч “Хаврын цагт л махны үнэ өсөх явдал байдаг. Өвөл бол нэг их өсдөггүй. Гэтэл одоо хаврынх шиг үнэтэй болчихлоо. Тэгэхээр хавар яах юм бүү мэд” гэж байлаа. Тэрбээр ийн үнийн өсөлт гаарч буйг төрийн тогтворгүй байдал, зохицуулалт хийж чадахгүй байгаатай холбоотой гэж үзэж байгаагаа нуусангүй.

Өчигдрийн байдлаар үхрийн ястай мах 9,000, цул нь 10,000 төгрөгийн үнэтэй байна. Харин өвчүү авахад нэг кг-ийн үнийг 8,500 төгрөгөөр тооцож байгаа бөгөөд 160-400 орчим мянган төгрөгийн ханштай байлаа.

Ууцны мах үнэ 150-280 мянган төгрөг 

 

Гэрэл зургийг mpa.mn

"Хүчит шонхор" захын хашаанд орон нутгаас ирсэн ачааны нэлээд хэдэн машин эгнэн зогсжээ. Зарж буй хонины ууцных нь ханшийг лавлавал 150,000 төгрөгөөс эхэлж байгаа аж.

Өвөрхангай аймгийн Баян-Өндөр сумаас ирсэн малчин Х.Баатар “Ууцыг 150-250 мянгаар зарж байна. Худалдан авалт дажгүй, одоогийн байдлаар 10-аад ууц зарлаа. Би 20 ууц бэлдэж ирсэн” гэв.

Түүний адилаар орон нутгаас мах борлуулахаар ирж буй хүмүүс эрүүл ахуйн шинжилгээний бичгээ "Хүчит шонхор" захын байцаагчид үзүүлэн 20 мянган төгрөг тушааснаар нэг өдрийн турш худалдаа хийх эрхтэй болж байгаа аж. Тэдний худалдаж буй ууц 150-280 мянган төгрөгийн үнэтэй байгаа нь тэтгэврээс өөр орлогогүй буурлуудад хэтийдсэн үнэ болчихоод байгаа юм. Тухайлбал, өндөр настан  Д.Содномдаржаа “Ууц 180-270 мянга гэж байна. Шүдлэн хонийг 180 мянгаар авахаар болж. Түрүү жил их сайхан ууцыг 190 мянгаар авч байсан бол энэ жил 270 мянга болтлоо өсчихөж” хэмээсэн. 

ХХААХҮЯ Ажлын хэсэг байгуулжээ

Иргэдийн гол хэрэглээ болсон махны үнэ ийнхүү өсөөд буйд холбогдох яамнаас ямар арга хэмжээ авахаар ажиллаж байгааг тодруулахад "Сүүлийн үед улирлын болон нийлүүлэлтийн хамааралтайгаар зах зээл дэх махны үнэ өсөж байгаатай холбогдуулан ХХААХҮЯ авч хэрэгжүүлэх бодлого, арга хэмжээний талаар судлах ажлын хэсэг гарсан" гэж мэдээллээ. 

Мөн Улаанбаатар болон Дархан-Уул аймгийн иргэдийн хаврын улирлын махны хэрэгцээнд зориулан арилжааны банкны эх үүсвэрээр мал, мах бэлтгэгчдэд хүүгийн хөнгөлөлт үзүүлэх замаар нөөц бүрдүүлэх арга хэмжээг ойрын жилүүдэд зохион байгуулж байгаагаа дурдсан. Ингэснээр махны хомсдол үүсдэг хаврын улиралд нийлүүлэлтийг харьцангуй тогтворжуулах, үнийн хэт өсөлтөөс сэргийлэх нэг арга гэж үзэж байгаа аж.

Түүнчлэн ХХААХҮ-ийн дэд сайд Ж.Сауле хэвлэлд өгсөн ярилцлагадаа "Дархан-Уул аймаг болон Улаанбаатар хотын иргэдийн хаврын улирлын махны хэрэгцээнд зориулан өнгөрсөн оны дөрвөөс зургаадугаар сард нийт 12.8 мянган тонн махыг зах зээлийн үнээс 10-30 хувь хямдаар нийлүүлсэн. Энэ онд уг ажлыг үргэлжлүүлэн зохион байгуулна" гэжээ. 

Гахайн өвчин гарсны улмаас Хятадаас гахайн мах, махан бүтээгдэхүүн импортлохыг хоригложээ

Худалдаачдын хэлж байгаагаар махны үнэ өсөөд байгаа нь хятад иргэн болон, тэдэнд ажилладаг монголчууд "үнэ цохиж" авч байгаатай холбоотой гэж буй. Мөн урд хөршид гахайн өвчин гарсны улмаас хятадууд ийнхүү их хэмжээгээр мах худалдан авч байна гэж ярих хүмүүс байлаа. Энэ талаар Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газраас тодруулахад, "Хятадад гахайн өвчин гарсан. Үүнтэй холбогдуулан 2018 оны 10-11 дүгээр сараас эхлэн тус улсаас гахайн мах, махан бүтээгдэхүүн импортлоогүй, түр хориглосон" гэв.

Харин хариуцсан яам нь махны үнийн өсөлтийн учир шалтгааныг судалж байгаа бөгөөд ирэх долоо хоногоос урьдчилсан байдлаар шийдвэрүүдээ гаргах аж. Цаасан дээр буух шийдвэр бодит байдал дээр хэр нөлөөлж чадахыг хэлэх нь эрт. Гэвч энэ шийдвэр гарч, хэрэгжтэл иргэд өндөр үнээр махаа авсаар байх нь. 

Өнгөрсөн оны мал тооллогын урьдчилсан дүнгээр Монгол Улсад 66 сая 463.7 мянган мал тоологдсон. Үүнийг хүн амтай харьцуулбал иргэн бүрт 20 гаруй толгой мал ноогдоно гэсэн үг. Тэр ч бүү хэл энэ олон малаа хойд хөршид шатахуунаар бартердах саналыг УИХ-ын эрхэм гишүүн Парламентын танхимаас гаргаж байсан удаатай.