Монголд тууштай шашингүй үзэлтэй хүмүүс 1994 онтой харьцуулахад 1.6 дахин нэмэгджээ

Шинжлэх ухааны академийн Философийн хүрээлэнгээс "Монгол Улс дахь шашин шүтлэгийн төлөв байдал" сэдвээр судалгаа хийжээ. Энэ талаар тус хүрээлэнгийн шашин судлалын салбарын эрдэм шинжилгээний ажилтан Б.Мөнхцацралттай ярилцлаа.

- Монгол Улс дахь шашин шүтлэгийн төлөв байдлын талаар судалгаа хийсэн гэлээ. Судалгааг хэзээ, хэрхэн хийсэн талаараа танилцуулахгүй юу?

- 2015-2017 онд ШУА-ийн Философийн хүрээлэнд “Монгол Улс дахь шашны төлөв байдал” сэдэвт суурь судалгааны төсөл хэрэгжсэн юм. 

Энэ удаагийн судалгаа нь шинэчлэгдсэн нөхцөл байдалд уялдуулан зарим нэмэлт асуултаар баяжуулж, бөө мөргөл, шинэ шашны хөдөлгөөн буюу шашны гаж урсгалууд зэрэг цаг үеийн тулгамдсан зарим асуудлыг тусгаснаараа онцлогтой. Судалгаанд 20 аймгийн 70 гаруй сум, Улаанбаатар хотын 6 дүүргийн нийт 2,400 гаруй иргэнийг хамруулсан болно. 

- Судалгааны үр дүнгээс сонирхуулахгүй юу. Хэдэн насны хүмүүс хамгийн их шашин шүтэж байна вэ?

- Судалгааны үр дүнгээс үзвэл манай судалгаанд хамрагдагсдын 77.4% нь шашин шүтэгчид, 22.6% нь шашин эс шүтэгчид байна дүн гарсан.

• 16-30 хүртэл насныхны 70.4% нь,
• 30-50 хүртэлх насныхны 79.6% нь,
• 50-иас дээш насныхны 84.6% нь тус тус өөрийгөө шашин шүтдэг, шүтлэг бишрэлтэй гэж тодорхойлсон.

Өөрөөр хэлбэл, Нас нэмэгдэх тусам сүсэг бишрэлтэй байгаа нь эндээс харагдаж байгаа юм. 

График 1, Судалгаанд оролцогчдын насны бүлэг,

Насны бүтэц 

- Монголд өнөөдрийн байдлаар хэдэн төрлийн шашны урсгал, чиглэлүүд байна вэ. Зонхилж буй нь аль шашны урсгал вэ? 

- Монгол дахь шашны урсгал, чиглэлүүд гэвэл:

1. язгуурын бөөгийн шүтлэг,
2. буддын,
3. христийн,
4. исламын,
5. шинэ буюу нэн шинэ шашин гэсэн үндсэн 5 бүлэгт хуваагдаж байна.

Судалгааны дүнгээс үзвэл буддын шашныг 

• судалгаанд хамрагдсан нийт хүмүүсийн 56.6%,
• сүсэгтнүүдийн 70.3% нь уламжлалт буддын шашнаа шүтэж байна.

Христийн шашныг

• нийт судалгаанд хамрагдагсдын 6.6%,
• харин сүсэгтнүүдийн 8.2% нь шүтэж байна.

Исламын шашны хувьд эдгээр үзүүлэлт 5.5% ба 6.8%, бөөгийн шашны хувьд 9.5% ба 11.8%, харин шинэ шашны урсгал чиглэлүүдийн хувьд нийт хүн амын 2.4%, сүсэгтнүүдийн 3.1%-ийг эзэлж байгаа дүр зураг харагдаж байгаа юм.

Мөн судалгааны дүнгээс үзвэл буддын шашин хүн амын дунд зонхилох байр сууриа хадгалсан хэвээр байгаа боловч шашны байгууллагын хувьд христийн шашин нийт шашны байгууллага, сүм хийдийн бараг 50%-ийг дангаараа эзэлж байна.

График 2, 

Монгол дахь шашны урсгал чиглэлүүд

 

- Сүүлийн үед хүмүүс шашин шүтэх нь багасаж буй хандлага ажиглагдсан болов уу?

-Өмнөх судалгааны дүнгүүдтэй харьцуулж харвал шашин эрчимтэй орох үзэгдэл арай тогтворжсон. Сүсэгтний бүлгийн үндсэн цөмийг бүрдүүлэгчид болох жирийн сүсэгтнүүд 2 дахин багасаж, эсрэгээр гүн сүсэгтнүүд 4 дахин, хэлбэлзэгчид 2.5 дахин нэмэгдсэн байна. 

Өөрөөр хэлбэл, өмнө нь өөрсдийгөө сүсэгтэн гэж үздэг хүмүүсийн зарим нь илүү гүнзгийрч итгэл үнэмшил нь батажсан байхад, нөгөө хэсгийн шашны байр суурь суларч, эргэлзэх хандлагатай болжээ гэж дүгнэж үзэхээр байна. 1994 онд хийж байсан судалгаатай харьцуулбал тууштай шашингүй үзэлтэй хүмүүс 1.6 дахин нэмэгдсэн.

- Шашны гаж урсгал гэсэн зүйл сүүлийн үед нэлээд хүчээ авч байна. Нийгэмд сөрөг нөлөө үзүүлэх гаж урсгал манайд орж ирсэн эсэх талаар та тодрулахгүй юу?

- Сүүлийн үед энэ асуудал нэлээд олны анхаарал татаж байна. Бусад оронд, ялангуяа Хятад, Солонгос, ОХУ, АНУ зэрэг улсад хориглосон шашны зарим нэг урсгал чиглэлүүд орж ирж байгаа нь цаашид энэ чиглэлээр нарийвчлан судалгаа, ажиглалт хийх шаардлагатай байгааг харуулж байна. 

Бид судалгаандаа Монголд дэлгэрч буй шинэ шашнууд, шинэ шашны хөдөлгөөн, тэр дундаа Мүүнийн шашинд холбогдох мэдээллийг тусгайлан боловсруулсан бүлэг асуултуудыг оруулсан. Ингэхэд нийт сүсэгтний 3 орчим хувь нь шинэ шашны урсгал чиглэлийг шүтдэг хүмүүс байна.

Мөн шашны энэ төрөл, хэлбэрт багтах 50-7,000 орчим гишүүнтэй 50 шахам шашны байгууллага, урсгал манайд байна. Хэдийгээр нийгмийг донсолгох хэмжээний эмзэг нөхцөл байдал одоогоор хараахан бий болоогүй байгаа боловч цаашид бий болохыг үгүйсгэхгүй. 

- Шашны байгууллагууд хэрхэн зөвшөөрөл авч үйл ажиллагаа явуулдаг юм бэ?

- Шашны байгууллагууд “Төр, сүм хийдийн харилцааны тухай хууль” болон холбогдох бусад хууль, журмын дагуу аймаг, Аймаг, Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаас олгосон зөвшөөрлийн дагуу улсын бүртгэлд бүртгүүлж хуулийн этгээд болдог. 

- Гадны шашны байгууллагууд тааруу амьдралтай хүмүүст тусалж дэмжлэг үзүүлэх замаар итгэгчээ бий болгодог гэдэг. Энэ тал дээр та ямар бодолтой байна вэ?

- Аливаа шашин сайн сайханд хүрэх, бусдад тусалж, бусдыг хайрлаж энэрэх номлол сургаалийнхаа агуулгыг бие бодитоор хэрэгжүүлэх зорилгын хүрээнд буян, хүмүүнлэгийн үйл ажиллагааг хийсээр ирсэн. 

Ялангуяа энэ үйл ажиллагаа явуулах орон зай нь манайх шиг хөгжиж буй буурай орнуудад их байдгаас тэдгээр шашны байгууллагууд идэвхтэй ажиллах нөхцөл бүрддэг. Нөгөө талаар, уг ажлыг хийх болсон сэдэл, шалтгаан нь яах аргагүй шашны итгэл үнэмшил нь учир үүнийгээ хэлж тайлбарлах, бусдыг итгүүлж үнэмшүүлэхийг нэн тэргүүний зорилт болгодог нь шашны байгууллагын нэг онцлог юм. Харин үүний тулд бусдын шашин шүтлэгийг үл тоомсорлох, үл хүндэтгэх, албадлага, хүчээр тулгах явдал байж болохгүй.

Манайд үйл ажиллагаа явуулж буй гадны шашны урсгал чиглэлүүд эдгээр эмзэг бүлгийн хүмүүст тусалж, хоол хүнс, эд материалын болон бусад тусламж үзүүлэхээс гадна мэдлэг дорой, мэдээлэл дутмаг байдлыг нь ашиглах гээд байдаг тал ажиглагддаг. Тиймээс гадны шашинд орсон хүмүүсийн дийлэнх нь амьдралын нөхцөл дорой, ядуу иргэд байх нь нийтлэг байна.

- Сүүлийн үед гэр бүлийн харилцаанд шашны нөлөө орж байгаа тохиолдлууд гарч байна. Судалгааны явцад энэ асуудлыг хөндсөн болов уу? 

- Энэ тухай асуулгад нарийвчлан тусгаагүй ч судалгаа хийж байх явцад ажиглагдсан зүйлс багагүй бий. Тухайлбал, нэг гэр бүлийн гишүүд өөр өөр шашин шүтдэг, гэр бүлийн аль нэг гишүүн нь шашны гүнзгий хамааралтай болох, улмаар гэр бүлийн хэвийн амьдралд сөргөөр нөлөөлөх тохиолдлууд их биш ч байна.

Тухайлбал, зарим шашны гаж урсгалд автаж улмаар удаан хугацаагаар гэр бүлээсээ тусгаарлагдсан, ажил амьдралаа алдаж байгаа тухай гомдлууд гарч байсан бол үүний яг эсрэгээр өөрийн шашин шүтлэгийн улмаас гэр бүл, үр хүүхэд, хамаатан садандаа гадуурхагддаг, сүсэг бишрэлийн хувьд хүлээн зөвшөөрүүлэх хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлэх тохиолдол ч ажиглагдсан. 

- Шашин судлаачийн хувьд та шашин шүтлэгээ сонгож буй хүмүүст хандаж юу гэж зөвлөх вэ?

- Судалгааны дүнгээс харахад манай судалгаанд хамрагдагсад шашны ямар урсгал чиглэлд хамрагдаж байгаа асуулгад тодорхой хэлж мэдэхгүй, будилсан байдал ажиглагдсан.

Тиймээс шашин шүтлэгээ сонгож буй, итгэл үнэмшлээ тодорхойлж буй тэдгээр хүнд хандаж хэлэхэд тухайн шашин, урсгал чиглэлийнхээ нэр, нэршил, ямар шашны гаралтай, хаанаас үүсэлтэй, гол үзэл баримтлал юу вэ? гэсэн наад захын энгийн асуултад хариулт авч байж, өөрөө түүнийгээ ойлгож байж сонголтоо хийх хэрэгтэй гэж хэлмээр байна.

Мөн шашин судлаач, мэргэжлийн хүмүүст хандаж байхыг зөвлөмөөр байна.