АУДИО: Дэлхий дээрх нийт хэлний 44% нь мөхөх аюултайд тооцогдож байна
АНУ-д төвтэй “Ethnologue” хэл шинжлэлийн судалгааны төвөөс гаргасан сүүлийн үеийн судалгаагаар дэлхий дээр өдгөө 7,100 гаруй хэл ашиглагдаж байна. Гэвч хэл гэдэг амьд, хөгжиж байдаг нийгмийн харилцааны хэрэгсэл учраас хэлний өөрчлөлт, хувьсал ч тасралтгүй үргэлжилсээр байдаг. Нэг талд шинэ хэл үүсэн хөгжиж байхад, нөгөө талд зарим хэл мөхөх аюулд орсоор байна.
НҮБ-ын Боловсрол, шинжлэх ухаан, соёлын байгууллага буюу ЮНЕСКО-ын тайланд дурдсанаар өдгөө нийт 3,200 орчим буюу дэлхийн нийт хэлний 44 орчим хувь нь мөхөх аюултайд тооцогдож байгаа аж. Жил бүр шинэчлэгддэг энэхүү тооцооллыг тухайн хэлээр яригчдын тоо, хэлний дамжуулалтын байдал (хүүхдүүдэд дамжуулагдаж байгаа эсэх), хэрэглээний хүрээ зэргээр гаргадаг ба эдгээр хэлнүүдийн дийлэнх нь 1,000-аас бага тооны яригчтай болсон байна.
“Долоо хоног бүр хамгийн багадаа нэг хэл мөхдөг. Ихэнх мөхөж буй хэлнүүд нь бичгийн хэлгүй, зөвхөн аман уламжлалаар дамжин ирсэн байдаг бөгөөд тухайн хэл мөхөхөд хамтдаа тухайн угсаатны зан заншил, мэдлэг, амьдралын хэв маяг ч устах аюултай болдог” хэмээн уг тайланд мөн дурджээ.
Монгол хэлний тухайд дэлхий даяар нийт 6-8 сая хүн хэлэлцдэг гэсэн тооцоо бий. ЮНЕСКО-ын судалгаагаар Халх аялгуу бүхий монгол хэл нь мөхөх АЮУЛГҮЙ гэсэн ангилалд багтсан бол Буриад, Ойрад аялгуу (Халимаг) МӨХӨХ АЮУЛТАЙ, Өвөр Монгол дахь зарим аялгуу МӨХӨХ ЭРСДЭЛТЭЙ гэсэн ангилалд багтсан байна.
Тэгвэл эсрэгээр дэлхийн хамгийн түгээмэл хэрэглэгддэг 20 хэл нь нийт 3.7 тэрбум хүний төрөлх хэл болж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл нийт хэлний 0.3 хүрэхгүй хувь нь дэлхийн нийт хүн амын бараг талд нь хэрэглэгдэж байна гэсэн үг.
Ethnologue байгууллагаас 2025 оны хамгийн олон хүн ярьдаг 25 хэлний жагсаалтыг гаргажээ. Уг судалгаагаар дараах хэлнүүдийг хамгийн олон хүн хэрэглэдэг гэсэн дүгнэлт гарсан байна.
/Графикийн нүд тус бүр дээр дарж тухайн хэлээр “Top 25 Most Spoken Languages in 2025” гэх өгүүлбэрийг хэрхэн хэлдгийг сонсоорой. Хажуу тийш дарж гүйлгэж үзнэ үү./
Хамгийн олон хүн ярьдаг 25 хэл (2025 оны байдлаар)
| Дугаар | Хэл | Нийт яригчдын тоо (сая) | Төрөлх хэл (сая) | Төрөлх хэл (%-аар) |
Хоёрдогч хэл (сая) |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 🇺🇸🇬🇧🇨🇦🇦🇺 Англи | 1,528 | 390 | 25.52% | 1,138 |
| 2 | 🇨🇳🇹🇼🇸🇬 Хятад Мандарин | 1,184 | 990 | 83.61% | 194 |
| 3 | 🇮🇳 Хинди | 609 | 345 | 56.65% | 264 |
| 4 | 🇪🇸🇲🇽 Испани | 558 | 484 | 86.74% | 74 |
| 5 | 🇸🇦🇦🇪 Араб | 335 | 0* | 0% | 335 |
| 6 | 🇫🇷🇨🇦 Франц | 312 | 74 | 23.72% | 238 |
| 7 | 🇧🇩🇮🇳 Бенгал | 284 | 242 | 85.21% | 43 |
| 8 | 🇧🇷🇵🇹 Португал | 267 | 250 | 93.63% | 17 |
| 9 | 🇷🇺 Орос | 253 | 145 | 57.31% | 108 |
| 10 | 🇮🇩 Индонез | 252 | 75 | 29.76% | 177 |
| 11 | 🇵🇰🇮🇳 Урдү | 246 | 78 | 31.71% | 168 |
| 12 | 🇩🇪 Герман | 134 | 76 | 56.72% | 58 |
| 13 | 🇯🇵 Япон | 126 | 124 | 98.41% | 2 |
| 14 | 🇳🇬 Нигерийн Пиджин | 121 | 5 | 4.13% | 116 |
| 15 | 🇪🇬 Египетийн Араб | 119 | 84 | 70.59% | 35 |
| 16 | 🇮🇳 Марати | 99 | 83 | 83.84% | 16 |
| 17 | 🇻🇳 Вьетнам | 97 | 86 | 88.66% | 11 |
| 18 | 🇮🇳 Тэлүгү | 96 | 83 | 86.46% | 13 |
| 19 | 🇳🇬🇳🇪 Хауса | 94 | 58 | 61.70% | 36 |
| 20 | 🇹🇷 Турк | 91 | 85 | 93.41% | 6 |
| 21 | 🇵🇰 Баруун Панжаб | 90 |
мэдээлэл байхгүй |
n/a | мэдээлэл байхгүй |
| 22 | 🇹🇿🇰🇪 Свахили | 87 | 4 | 4.60% | 83 |
| 23 | 🇵🇭 Тагалог | 87 | 33 | 37.93% | 54 |
| 24 | 🇮🇳 Тамил | 86 | 79 | 91.86% | 8 |
| 25 | 🇭🇰🇲🇴 Хятад Кантон | 86 | 85 | 98.84% | 1 |
Хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд (Телевиз, Радио, Social болон Вэб хуудаснууд) манай мэдээллийг аливаа хэлбэрээр бүрэн ба хэсэгчлэн авч ашиглах хориотой ба зөвхөн зөвшилцсөн тохиолдолд эх сурвалжийг (ikon.mn) дурдах замаар ашиглах ёстойг анхаарна уу!
