"Хөгжлийн бэрхшээлтэй сонгогч санал авах байранд орж чадахгүй, нууцаар санал өгөх боломж бүрдээгүй зөрчлүүд илэрсэн"

Гэрэл зургийг MPA агентлагийн онцгой зөвшөөрөлтэйгөөр ашиглав

Сонгуулийн үеэр хүний эрхийн зөрчигдсөн асуудлаар Хүний Эрхийн Үндэсний Комиссоос/ХЭҮК/ өнөөдөр хэвлэлийн хурал зохион байгууллаа.

ХЭҮК-ын ахлах референт Ч.Ариунаа "Сонгуульд нэр дэвшигчид тэгш байдлаар өрсөлдөж чадаж байна уу, сонгуулийн сурталчилгааг хийж чадаж байна уу гэдгийг бид анхаарах шаардлагатай байна.

Төрийн Бус Байгууллагуудын сүлжээ болон Шударга Сонгуулийн Төлөө Иргэний Нийгмийн Хяналт сүлжээний 240 ажиглагч 112 хэсгийн хороонд 2024 оны зургаадугаар сарын 28-нд ажиглалт хийжээ.

Эдгээр 112 хэсгээс 48-д нь тэргэнцэртэй сонгогч санал авах байр руу орох боломжгүй. 29 хэсэгт хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд зориулсан нэгээс доошгүй санал авах бүхээг бэлдээгүй, 16 хэсэгт харааны бэрхшээлтэй иргэд саналаа өгөхөд саналын хуудсыг унших брайл үсэгтэй хавтас байгаагүй.

Монгол Улсад 115,000 хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн байгаагаас 82,000 гаруй нь сонгуулийн насныхан. Энэ нь сонгуулийн насны нийт иргэдийн 7%-ийг эзэлж байгаа юм.

"Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүний улс төрийн оролцоо, сонгох, сонгогдох эрхийн хэрэгжилт судалгаа"-наас харахад 14-16% сонгуулийн байранд ганцаараа очих боломжгүй, хэн нэгнээс тусламж авах шаардлагатай болдог мэдээлэл байдаг.

Сонгуулийн санал авах байрны орчин хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд хэр хүртээмжтэй байсан талаар ХЭҮК-оос мониторинг хийлээ. Нийслэлийн есөн дүүрэг, 19 аймгаас 77 санал авах байр, зөөврийн хайрцгаар санал авах ажиллагаа хэр явагдсан талаар мониторинг хийхэд нийтлэг зөрчлүүд илэрсэн.

Санал авах байранд сонсголын бэрхшээлтэй хүмүүсийн мэдээ, мэдээлэл хангалтгүй, хэл ярианы бэрхшээлтэй хүнтэй харилцах арга зүйг эзэмшээгүй ажилтнууд байсан.

Нийт санал авах байрны 55 буюу 73% нэгдүгээр давхарт, 20 буюу 26% 2, 3 болон В1 давхарт байрлаж байв.

В1 болон нэгдүгээр давхарт байсан санал авах байрууд 3-аас дээш шаттай, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн бие даан орох боломжийг бүрдүүлээгүй байна.

"Монголын Тэргэнцэртэй Иргэдийн Үндэсний Холбоо"-ноос Баянзүрх дүүргийн санал авах 20 байранд биечлэн мониторинг хийхэд 95% нь тэргэнцэртэй иргэдэд орц, гарц саадтай, хүртээмжгүй гэсэн дүгнэлтийг хийжээ.

Санал авах байрны хэмжээнээс хамаарч ширээ хоорондын зай хэт ойрхон байснаас нууцаар санал өгөх боломж бүрдээгүй. Зарим хэсгийн хороонд зөөврийн битүүмжилсэн хайрцгаар санал авахдаа бүхээг, хуруунд бэхэн тэмдэглэгээ хийх үйлдлийг орхигдуулсан, хэсгийн хорооны гишүүд олуулаа нэг айлд нэвтрэн орсноос сонгогч нууцаар санал өгөх боломж бүрдэхгүй байсан зэрэг зөрчил илэрсэн.

Нийт санал авах 74 байрны 68 нь буюу 92% хөгжлийн бэрхшээлтэй сонгогчдод хүртээмжтэй нэг бүхээг бэлдсэн байсан ба нийт санал авах байрны 71% гадна болон дотор хаяг, мэдээллийн самбарыг олон нийт болон одой, тэргэнцэртэй хүмүүст хүртээмжтэйгээр өндөрт байршуулж, тод харагдахаар бичээгүй байсан.

Санал авах 73 байрны 62 буюу 85% нь сул хараатай сонгогч саналаа өгөхөд зориулан үсгийн фондыг 16-аас доошгүй хэмжээгээр хэвлэн байршуулж, 94% томруулдаг шил, брайл үсэг байршуулсан нь сайшаалтай.

Сонсголын бэрхшээлтэй иргэдтэй харилцах ажилтан хангалтгүй байсан.

Санал авах байранд тавигдах ерөнхий шаардлагыг Сонгуулийн Ерөнхий Хорооноос баталсан байдаг. Шаардлагын 4 дэх хэсэгт заасан шаардлагыг хангаагүй байна. Сонгуулийн төв байгууллагаас тус зааврын хэрэгжилтэд хяналт тавих шаардлагатай гэж дүгнэж байна.

Санал авах байранд дохионы хэлний анхан шатны мэдлэгтэй ажилтан байгаагүй. Хөгжлийн болон сонсголын бэрхшээлтэй иргэдтэй харилцах сургалт, мэдээллийг түгээх шаардлагатай байна.

Санал авах байр тэргэнцэртэй сонгогч орох боломжоор хангагдсан байна гэсэн заалт бүрэн хэрэгжихгүй байна.

Аравдугаар сард болох орон нутгийн сонгуулиар хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн сонгох, мэдээллээр хангах шаардлагатайг хэлье" гэж ярилаа.