ИНФОГРАФИК: Хэнтий аймгийн нэг хүнд ногдох төсвийн хөрөнгө оруулалт хамгийн өндөр буюу ₮2.74 сая байгаа бол Завханых ₮372,208 байна
Ирэх онд Монгол Улс 15.8 их наяд төгрөгийн орлого олж, 18.2 их наяд төгрөгийн зардал гаргана гэж тооцон Засгийн газар 2022 оны Улсын төсвийг УИХ-д өргөн бариад байна.
“Үрэлгэн хөрөнгө оруулалтаас хөгжлийн хөрөнгө оруулалт руу шилжилт хийж байгаа” хэмээн Сангийн яамны тодотгосон уг төсөлд өмнөх онд төсөөлж байснаас өрийн хэмжээ давж орж иржээ. Тодруулбал, 2020 оны төсвийг өргөн барьж байх үед Засгийн газар төсвийн алдагдлыг 2022 онд 1.6, 2023 оны төсөөллөөр 1.4 их наяд төгрөг байхаар төсвийн хүрээний мэдэгдэлд тусгаж байсан бол энэ дүн сая өргөн барьсан 2022 оны төсөлд 400-700 тэрбум төгрөгөөр тус тус нэмэгдэж орж ирж байна.
График 1. Төсвийн тэнцвэржүүлсэн тэнцэл 2018-2024 (тэрбум төгрөг)
Ирэх оны төсвийн хөрөнгө оруулалт 2.1 их наяд төгрөг байхаар төсөлд тусгажээ. Энэ хөрөнгө оруулалт аймаг орон нутгуудад ямар хэмжээтэй ногдож байгааг тооцож үзвэл нэг хүнд ногдох хөрөнгө оруулалтаараа Хэнтий аймаг хамгийн эхэнд бичигдэж байна. 2021 оны төсвөөр тус аймгийн нэг иргэнд 1.6 сая төгрөгийн хөрөнгө оруулалт ногдож байсан бол энэ жил 2.74 сая төгрөг болж, 70% өсжээ.
Хүснэгт 1. Улсын хэмжээнд нэг хүнд ногдох төсвийн хөрөнгө оруулалт
| № | Аймаг | Хэрэгжүүлэх төслийн тоо | 2022 онд санхүүжүүлэх дүн (сая₮) | Хүн амын тоо | Нэг хүнд ногдох хөрөнгө оруулалт |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Архангай | 53 | 78,035 | 94,088 | 829,383 |
| 2 | Баян-Өлгий | 57 | 56,033 | 110,597 | 506,641 |
| 3 | Баянхонгор | 31 | 44,673 | 88,955 | 502,197 |
| 4 | Булган | 29 | 31,907 | 61,955 | 515,002 |
| 5 | Говь-Алтай | 67 | 46,247 | 57,674 | 801,869 |
| 6 | Говьсүмбэр | 10 | 11,220 | 17,965 | 624,548 |
| 7 | Дархан | 50 | 110,718 | 106,909 | 1,035,628 |
| 8 | Дорноговь | 12 | 27,930 | 71,207 | 392,237 |
| 9 | Дорнод | 33 | 89,622 | 83,087 | 1,078,652 |
| 10 | Дундговь | 26 | 25,258 | 46,981 | 537,622 |
| 11 | Завхан | 44 | 27,083 | 72,763 | 372,208 |
| 12 | Орхон | 26 | 27,774 | 107,765 | 257,727 |
| 13 | Өвөрхангай | 46 | 50,730 | 115,732 | 438,340 |
| 14 | Өмнөговь | 18 | 10,314 | 70,371 | 146,566 |
| 15 | Сүхбаатар аймаг | 29 | 32,259 | 63,822 | 505,452 |
| 16 | Сэлэнгэ | 51 | 46,021 | 109,285 | 421,110 |
| 17 | Төв | 35 | 84,513 | 93,162 | 907,162 |
| 18 | Увс | 70 | 50,003 | 83,524 | 598,666 |
| 19 | Улаанбаатар | 359 | 548,906 | 1,597,290 | 343,648 |
| 20 | Ховд | 44 | 76,848 | 90,533 | 848,839 |
| 21 | Хөвсгөл | 87 | 82,260 | 135,705 | 606,168 |
| 22 | Хэнтий | 90 | 214,501 | 78,172 | 2,743,962 |
| 23 | Улсын хэмжээнд | 51 | 332,776 | 0 | 0 |
| Нийт | 1,318 | 2,105,632 | 3,357,542 | 682,438 | |
2020 оны хүн амын тооллогоор Хэнтий аймаг 76,848 хүнтэй байгаа ба 2022 оны төсөвт 214 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийх нь. Тус аймагт нийт 90 төсөл хэрэгжүүлэхээс 37 буюу 30 орчим хувь нь 2022 онд эхлэх шинэ төслүүд ба 21 нь ₮1 тэрбумаас давсан өртөгтэй байна. Тухайлбал,
- Дэлгэрхаан суманд Монголын нууц товчоо цогцолборын барилгын интерьер, гадна тохижилт, гадна шугам сүлжээ байгуулахад 2.7 тэрбум төгрөг шаардлагатай байгааг 100%
- Баян-Адрага, Баян-Овоо, Баянхутаг, Дадал, Дэлгэрхаан, Мөрөн, Норовлин, Цэнхэрмандал сум, Батноров сум, Бэрх тосгонд усан хангамж, ариутгах татуурга, цэвэрлэх байгууламж, инженерийн шугам сүлжээ байгуулахад 11 тэрбум төгрөг шаардлагатайгаа 7.6 тэрбумыг нь 2022 онд
- Хэрлэн суманд гэр хорооллын инженерийн шугам сүлжээ байгуулахад 29.95 тэрбум төгрөгийн өртөгтэй байна гэж үзсэн бөгөөд 9 тэрбумыг нь ирэх онд
- Бор-Өндөр сумын төвийн төвлөрсөн дулаан хангамж, цэвэр ус, ариутгах татуургын шугам сүлжээний их засварт шаардлагатай 10 тэрбум төгрөгийн 4 тэрбумыг
- Өндөрхаан-Норовлин чиглэлийн хатуу хучилттай авто замын үргэлжлэл, 130 км замын ажилд шаардлагатай 109 тэрбум төгрөгийн 25 тэрбумыг 2022 онд санхүүжүүлнэ гэгчлэн тусгажээ.
Харин улсад татаас өгдөг Орхон, Өмнөговь аймаг төсвөөс хамгийн бага хөрөнгө оруулалт зарцуулах ажээ.
Нэг хүн амд ногдох хамгийн бага төсвийн хөрөнгө оруулалт Завхан аймагт ногдож байна. 72,763 хүн амтай тус аймагт 27 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийхээр төлөвлөжээ.
Завхан аймагт ирэх онд Эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг сайжруулах тоног төхөөрөмжид 1 тэрбум, 2011 онд эхлүүлсэн Улиастай суманд эхлүүлсэн 800 хүний суудалтай, 13.5 тэрбум төгрөгийн өртөгтнй Хөгжимт жүжгийн театрын барилгад 1.6 тэрбум төгрөг төсөвлөжээ.
Дүүргүүдээс хамгийн их хөрөнгө оруулалт Чингэлтэй дүүрэгт хийгдэх нь.
Хүснэгт 2. Дүүргүүдийн нэг хүн амд ногдох төсвийн хөрөнгө оруулалт
| № | Дүүрэг | Хэрэгжүүлэх төслийн тоо | 2022 онд санхүүжүүлэх дүн (сая₮) | Хүн амын тоо | Нэг хүнд ногдох хөрөнгө оруулалт |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Багахангай | 2 | 790 | 4,463 | 177,010 |
| 2 | Багануур | 4 | 5,262 | 29,342 | 179,333 |
| 3 | Баянзүрх | 62 | 81,213 | 367,679 | 220,880 |
| 4 | Сонгинохайрхан | 62 | 89,399 | 335,703 | 266,303 |
| 9 | Баянгол | 48 | 66,944 | 231,517 | 289,151 |
| 5 | Сүхбаатар | 47 | 47,978 | 144,616 | 331,761 |
| 6 | Хан-Уул | 47 | 89,337 | 195,927 | 455,970 |
| 7 | Налайх | 13 | 17,966 | 38,690 | 464,357 |
| 8 | Чингэлтэй | 65 | 90,296 | 151,203 | 597,183 |
| Нийт | 350 | 488,395 | 1,494,677 | 326,310 | |
Нийслэлийн нэг хүн амд төсвийн 326,310 төгрөгийн хөрөнгө оруулалт ногдож байгаа бол Чингэлтэй дүүрэгт энэ дүн 80% өндөр байна. Багахангай дүүрэгт хамгийн бага буюу нэг хүнд 177,010 төгрөг ногдож байгаа бол хамгийн олон хүн амтай Сонгинохайрхан дүүргийн нэг иргэнд 266,303 төгрөг ногдох хэмжээний төсвийн хөрөнгө оруулалт хийхээр тусгажээ.
