“Гэмт хэрэг ба Ялын тухай” номоос онцлох 14 эшлэл

 

1764 онд зохиолч Чезаре Беккариа “Гэмт хэрэг ба ялын тухай” номондоо тухайн үеийн гэмт хэргийн талаар эрс шүүмжилж бичсэн нь Европын эрүүгийн эрх зүйг шинэчлэх үндэслэл болсон гэж үздэг. Түүнийг криминологийн сургаалийг үндэслэгч ч гэж алдаршуулсан байдаг.

Тэрээр хууль зүйн ухаан, философи судалдаг байсан бөгөөд өөрөөсөө доогуур язгуурын бүсгүйтэй гэрлэснээс язгууртны давхаргаас хөндийрчээ. Философийн сэхээтнүүдтэй мэтгэлцээн өрнүүлэх болсноор соён гэгээрүүлэгч болон төлөвшсөн байна. 25-хан насандаа нийгмийг сэрээсэн бүтээл туурвисаныг язгууртны давхрагынхан гадуурхаж байсан ч сэхээтнүүд түүнийг хүндлэн дэмжиж байжээ. Тэрээр 1769 оноос Миланы их сургуульд профессороор ажиллаж байгаад төрийн өндөр албан тушаал эрхэлсээр 1794 онд нас барсан байна. Түүний номоос онцлон хүргэж байна.

1. “Олон нийтийн дундаас хэзээ ч эрүүл саруул ойлгомжтой дүгнэлт гардаггүй. Дээрээс нь ухуулж ярьж буй хүнийх нь яриа хэдий учир битүүлэг, далд утгатай байх тусам хүмүүст хүчтэй нөлөөлж байдаг.”
    
2. “Хүмүүс аливаад хандах бат итгэлгүйгээсээ болоод эргэлзэж тээнэгэлзсэн, ирээдүйдээ шаналсан, бусдыг даган савласан, түрхэн зуур олдсоныг шунагхан түргэхэн хүртэчихээд түүндээ сэтгэл ханасан нэгэн болдог.”
    
3. “Тулга тойрсон бодлоосоо салж чадсан хүн бүр байгалийн жам ёсыг ухаардаг боловч амьдралын туршлага гээч юм тэрхүү чөлөөт сэтгэлгээг хазаарлаж байдаг.”
    
4. “Эцэгтээ захирагддаг хүү ид хөгжиж, төлөвших насандаа бусдыг хүлцэн дагаж сурчихаад хожим нь нас бие гүйцэхийн цагт өөрийн дутагдлыг засах чадваргүй, санаж сэдэхийн ухаангүй, бусдыг муучилсан, гэсэн атлаа өөрөө юуг ч өөрчлөх хүсэл эрмэлзэлгүй нэгэн болчихдог.”
    
5. “Бидний зүрх сэтгэл түрхэн зуурын өвдөлтийг даах боловч энэ нь дахин дахин давтагдахыг тэсвэрлэдэггүй учраас хамгийн аймшигтай огцом хүчирхийлэлийг сөрөн зогсож, харин дамнан үргэлжилсэн байнгын зовиурт буугаад өгчихдөг.”
    
6. “Бидний сэтгэлгээний нэг онцлог бол ямар нэгэн зүйлд хүрэх гэхэд давагдашгүй саад халхлаад, тэгээд тэр нь өдөж хоргоогоод байвал түүнд тэмүүлэх сэтгэл улам их болдог явдал билээ.”
    
7. “Гэр бүлийн ариун ёсыг зөрчих нь хүний ахуй хөгжиж өөрчлөгдөх зүй тогтол, эсрэг хүйстний бие биедээ татагдах сэдэл гэсэн хоёр шалтгаантай. Энэхүү татах хүч нь яг л газрын татах хүч адил үйлчилдэг бөгөөд холдох тусам хүч нь сулардаг шинж нь хүртэл адил гээч. Газрын татах хүч учрах сааданд саардаг бол сэтгэлийн татах хүч ийм тохиолдолд улам хүчтэй болдогт оршино.” 
    
8. “Заримдаа ял харгис хатуу байх нь ашиг тусгүй байдаг, яагаад гэвэл хүмүүсийг харанхуй бүдүүлэгт тооцож айлган сүрдүүлэх замаар захирах нь анх байгуулсан нийгмийн гэрээ, шудрага ёсныхоо үзлээс хөндийрнө.”
    
9. “Хуулиудын хооронд зөрчилдөөн үүсч зөвийг хийснийг бусдаас хатуу шийтгэснээр бусармаг явдал  болон сайн үйлийн тухай ойлголтын тодорхойгүй байдалд хүрнэ. Энэ үед хүмүүст өөрийгөө төрийн машины эд анги болсон мэтээр төсөөлөн өөрийнхөө бодитойгоор оршин байгаад эргэлзэх сэтгэгдэл төрдөг юм.”
    
10.  “Иргэнээ толгой дараалан айлгасан, нийтийн ашиг сонирхлоос ч дээгүүр хүчийг өөртөө олгосон ямар гээчийн төрийн байгуулал вэ. Заримдаа муу муухайн үндэс төрийн байгууллагатайгаа нягт холбогдчихоод түүнийг устгах гэдэг нь үндэстэнээ мөхөөх хэрэг болж хувирах нь бий.”
     
11. “Эрүүдэн шүүх үед гэмгүй хүн зөвхөн хохирч, гэмт этгээд харин өвдөлтийг тэсвэрлэж чадвал хожих боломж гардаг.”
     
12. “Шийтгүүлэхгүй ч байж магад гэсэн найдлага нь хатуу ялаас эмээх айдсыг хойш тавьж азаа туршихад хүргэдэг бол ялимгүй авч гарцаагүй шийтгүүлнэ гэдгээ мэдэж байх нь гэмт хэрэг үйлдэхээс тогтоон барихдаа илүү гэсэн үг.”
     
13. “Нийгмийг хувь хүмүүсийн бус гэр бүлийн нэгдэл гэж үздэг зохисгүй, ужиг үзлийг бидний сэхээрсэн гэж боддог хүмүүс, бидний илүүтэй ардчилсан гэж үздэг улс гүрнүүд дэмжээд байдаг нь тун хачирхалтай.”
     
14. “Гэмт хэрэгтэнийг барьж өгсөнийг шагнах. Нэг гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх гээд өөр зуу зуун гэмт хэрэг үйлдэхийн үүдийг нээж өгч байгаа хэрэг юм. Иймэрхүү аргыг өнөө маргаашгүй бүтээсэн байгууламж нь нуран унах гэж буй сул дорой төр засаг л хэрэглэдэг юм. Ингэж хууль урвалтыг шагнаж, дайсагналын галыг өрдөн, иргэдийн бие биедээ үл итгэхийн үүдийг нээгээд байвал нийгэмд нэгдмэл ёс зүй, хамтын үзэл санаа бүрэлддэггүй болохыг цаг үе харуулсан.”