"Газрын харилцаа, хөрөнгийн бүртгэл" 20 асуулт хариулт

Хуульч, өмгөөлөгч В.Энхтамирын эмхэтгэсэн "ГАЗРЫН ХАРИЛЦАА, ХӨРӨНГИЙН БҮРТГЭЛ" номоос зохиогчийн зөвшөөрлийн дагуу 20 асуулт хариултыг хүргэж байна. 

Асуулт 1: Улаанбаатар хотын гэр хороололд хашааны газар эзэмшиж байгаа иргэдийн газрын хэмжээ нь ихэвчлэн 0.05 га байгаа. Иймд, зөрүү 0.02 га газраа өөр газарт өмчилж болох уу?

- МУИГӨТХ-ийн 7.2-т Нийслэлд гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар өмчлүүлэх газрын хэмжээ нь 0.07 га хүртэл байна; мөн хуулийн 5.1.4-т “гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар газрыг нэг удаа үнэгүй өмчлүүлнэ” гэж тус тус заасан тул танд зөвхөн одоо эзэмшиж байгаа 0.05 га газрыг нэг л удаа өмчлүүлнэ. Хэрэв Та хүсвэл эзэмшиж байгаа 0.05 га газраа хүлээлгэн өгөөд ГЗБТ-нд иргэдэд өмчлүүлэхээр тусгагдсан, бусдын өмчлөх, эзэмших ашиглах эрх үүсээгүй газраас 0.07 га-даа хүргэн газар өмчлөн авах боломж бий.

Асуулт 2: Баянгол дүүрэгт гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар шинээр өмчлүүлэх газрын нөөц байхгүй гэсэн. Бусад дүүрэгт хандахад өөр дүүргийн иргэдийн хүсэлтийг хүлээн авахгүй гэх юм. Энэ зөв үү?

- Та нийслэлд иргэний бүртгэлтэй тохиолдолд аль ч дүүргийн нутаг дэвсгэрт газар өмчлөх хүсэлтээ гаргаж болох бөгөөд тухайн дүүргийн газрын алба нь харьяаллын бус гэж татгалзах нь үндэслэлгүй юм. Энэ дашрамд мэдээлэхэд Нийслэлд бүртгэлтэй иргэд дүүрэг харгалзахгүйгээр аль ч дүүргийн нутагт шинээр өмчлүүлэх байршлаас сонгон өмчлөх боломжтой.

Асуулт 3: Ах дүү, хамаатан саднаараа шинээр өмчлүүлэх газраа нэг байршилд хил залгаа өмчлөн авч болох уу?

- Энэ талаар хуулиар тусгайлан хориглосон, хязгаарласан зүйл байхгүй тул боломжтой хэдий ч ингэж сонгох боломж тухайн аймаг, нийслэл, сум дүүргийн өмчлүүлэх газрын бодит нөөцөөс ихээхэн шалтгаална. Харин суурьшлын бүс шинээр үүсгэн газар өмчлүүлж байгаа тохиолдолд заавал ах дүү, хамаатан садан гэлтгүй өөр бусад нэгдмэл сонирхолтой иргэд анхнаасаа СӨХ маягийн зохион байгуулалтад орох замаар газар өмчлөх эрхээ нэгдсэн зохион байгуулалттайгаар хэрэгжүүлэх нь төрийн захиргааны байгууллагын нийтлэг үйлчилгээг авах, тодорхой дэд бүтцийн асуудлыг шийдвэрлэхэд аль аль талдаа хялбар байх нь мэдээж. Тийм ч учраас Нийслэлийн зүгээс энэ мэт санал, санаачилгыг дэмжих бодлого баримталж буй мэдээлэл байна.

Асуулт 4: Газар эзэмших зориулалтаа өөрчлөх боломжтой юу?

- Боломжтой. Хуулиар нарийвчлан зохицуулаагүй хэдий ч газар эзэмшигч нь гэрээ, гэрчилгээнд заасан зориулалтын дагуу өөрийн эзэмшлийн газраа ашиглах үүрэгтэй. Тодорхой хүндэтгэн үзэх шалтгаан, нөхцөл хэрэгцээний улмаас газар ашиглах зориулалтыг өөрчлөх хүсэлтийг захиргааны байгууллага, албан тушаалтан хүлээн авч шийдвэрлэх үүрэгтэй гэж ойлгож болно.

Жишээ нь: НГЗБА-ны зүгээс “газар эзэмших, ашиглах эрхийн зориулалт өөрчлөх” үйлчилгээний хуудсын дагуу энэхүү үйлчилгээг үзүүлж, энэхүү үйлчилгээг авахад шаардлагатай материалын бүрдүүлбэрийг тодорхойлсон байдаг. Бусад аймаг, орон нутгийн тухайд зориулалт өөрчлөх тухай хүсэлтэд ижил төсөөтэй бичиг баримт бүрдүүлэхийг шаарддаг. Газар эзэмших зориулалт өөрчлөх тухай эрх Засаг даргын захирамж гарч, улмаар гэрээ, гэрчилгээг шинэчлэхийн зэрэгцээ газрын төлбөрийн хэмжээг шинээр тодорхойлдог.

Асуулт 5: Орон нутагт гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар газрыг үнэгүй өмчлүүлэх төдийгүй цаашдаа ч ямар нэг төлбөр, хураамж авахгүй гэж ойлгох явдал түгээмэл байна. Энэ ойлголт зөв үү?

- МУИГӨТХ-иар зөвхөн төрийн өмчийн газрыг Монгол Улсын иргэнд өмчлүүлэхтэй холбогдсон харилцааг зохицуулдаг. Харин “хувьчлагдсан” газартай холбоотой харилцааг Газрын харилцааны хуулиудаас илүүтэй Иргэний хууль, ҮХЭХАТТХ, Хувь хүний орлогын албан татварын хуулиар зохицуулах тул хувийн өмчийн газраас татвар авахгүй гэж ойлгож болохгүй.

Жишээ нь: ҮХЭХАТТХ-иар тухайн үл хөдлөх эд хөрөнгийн үнийн дүнгийн 0.6-1.0 хувиар тооцож үл хөдлөх хөрөнгийн татвар авах зохицуулалттай. Түүнчлэн Та хувийн өмчийн газраа худалдаж орлого олсон бол орлогын 2 хувьтай тэнцэх хэмжээний татварыг төлөх ёстой Жич: Татварын багц хууль шинэчлэгдэн батлагдаж, 2020 оны 1 сарын 01-нээс мөрдөгдөж эхлэхийг анхаарна уу.

Аcуулт 6: Газрын төлбөр ба татварын зөрүү ямар хэмжээтэй байдаг вэ?

- МУИГӨТХ 2002 онд батлагдахаас өмнө Засгийн газрын 1997 оны тогтоолоор газрын төлбөрийн хэмжээг тодорхойлдог байсныг Засгийн газрын 2018 оны 182 дугаар тогтоолоор шинэчилсэн. Жишээ нь: Энэхүү 182 дугаар тогтоолын дагуу Нийслэлийн Баянгол дүүргийн ИТХ-ын2018 оны 10/09 дүгээр тогтоолын 2 дугаар хавсралтыг баталсан бөгөөд энэхүү хавсралтаар тус дүүргийн 1 дүгээр бүс дэх 1 м.кв газарт ногдуулах газрын төлбөрийн хэмжээ нь гэр бүлийн хамтын хэрэгцээний зориулалттай газрын хувьд 192 төгрөг байхаар тогтоосон тул 700 м.кв газрын эзэмшдэг иргэний хувьд жилд төлөх газрын төлбөрийн хэмжээ 700*192=134,400₮ болно.

Газрын төлбөрийн тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 2-т заасны дагуу иргэний ахуйн зориулалтаар эзэмшиж байгаа 0.07 га хүртэл газрын төлбөрийн 90 хувиар хөнгөлөх тул тухайн иргэний жилд төлөх газрын төлбөрийн хэмжээ 13,440 ₮ болно гэсэн үг. Товчдоо төрийн өмчийн газар эзэмшсэний төлбөрийн хэмжээг газрын зориулалт, үнэлгээний тойрог, бүсчлэл зэргээс хамааран сум, дүүрэг бүрт харилцан адилгүй байхаар зохицуулжээ.

Харин хувийн өмчийн газарт ногдох татварын хувь хэмжээг тодорхойлох суурь үнэлгээг дээрх Засгийн 182 тогтоолтой уялдуулан ойрын үед шинэчлэх бөгөөд энэхүү өөрчлөлтийг хийхдээ газрын татвар нь газрын төлбөрийн хэмжээнээс бага байх зарчмыг баримтлах нь дамжиггүй. Өмчлүүлэх газрын татварын хувь хэмжээг дараах хүснэгтээс үзнэ үү.

Өмчлүүлсэн газрын зориулалт, албан татварыг хөнгөлөх хэмжээ

Өмчлүүлсэн зориулалт	Албан татвараас хөнгөлөх хэмжээ (хувиар)
Гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар өмчлүүлсэн газар	Нийслэлд 95 хувиар
	Аймгийн төвд 97 хувиар
	Сумын төв тосгонд 98 хувиар
Аж ахуйн зориулалтаар иргэнд өмчлүүлсэн газар	Нийслэлд 30 хувиар
	Аймгийн төвд 70 хувиар
	Сумын төв, тосгонд 85 хувиар
Газар тариалангийн зориулалтаар иргэнд өмчлүүлсэн газар	95 хувиар [тус тус хөнгөлнө.]

(Газрын төлбөрийн тухай хуулийн 8.2, ҮХЭХАТТХ-ийн 7.2 дахь хэсгийг тус тус үзнэ үү.)

Асуулт 7: Газрын төлбөр, газрын татвар хоёрыг давхардуулан авах уу?

- Монгол Улсын Татварын ерөнхий хуульд зааснаар татвар гэж хууль тогтоомжийн дагуу иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагын орлого, эд хөрөнгө, бараа, ажил, үйлчилгээнд тодорхой хугацаанд тогтоосон хувь, хэмжээгээр ногдуулж, хариу төлбөргүйгээр улс, орон нутгийн төсөвт оруулж байгаа мөнгөн хөрөнгийг; төлбөр гэж төрийн нийтийн өмч /иргэдэд өмчлүүлснээс бусад газар, түүнчлэн газрын хэвлий, түүний баялаг, ой, усны нөөц зэрэг/-ийг ашиглуулсны төлөө иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагаас авч улс, орон нутгийн төсөв буюу тусгай зориулалтын санд төвлөрүүлж байгаа мөнгөн хөрөнгийг тус тус ойлгодог. Иймд, Та төрийн өмчийн газрыг эзэмшиж байгаа тохиолдолд зохих төлбөр төлөх, харин төрийн өмчийн газрыг зохих журмын дагуу өмчлөн авсан тохиолдолд газар /үл хөдлөх эд хөрөнгө/-ын татвар төлөх үүрэгтэй. Тиймээс газрын төлбөр, татвар хоёрыг давхардуулан авдаг гэж ойлгох нь буруу юм.

Харин Газрын тухай болон ЭХЭУБТХ-д заасны дагуу орон нутгийн газрын алба, УБЕГ, түүний харьяа газар, хэлтсээс иргэдэд үйлчилгээ үзүүлснийхээ төлөө хуульд заасан хэмжээгээр тэмдэгтийн хураамж, мөн зохих журмын дагуу тогтоосон үйлчилгээний хөлс, хураамж авч болно.

Иргэдэд үйлчилгээ үзүүлэгч төрийн байгууллагууд тэмдэгтийн хураамж болон үйлчилгээний хөлсийг давхардуулан авдаггүй.

Асуулт 8: Газар эзэмших эрхийн хугацааг хэзээнээс эхлэн тооцох вэ? Захирамж гарснаас хойш 1 жил өнгөрсний дараа гэрээ байгуулсан боловч гэрээ байгуулагдаагүй байсан хугацааны газрын төлбөрийг төл гэсэн шаардлага тавьж байгаа нь үндэслэлтэй юу?

- Захирамж гарсан даруй гэрээ байгуулах нь газрын алба болон иргэний аль алиных нь үүрэг, хариуцлагын асуудал. Практикт үүсдэг энэ мэт асуудлыг Газрын тухай, Газрын төлбөрийн тухай хууль болон ЗЕХ-иар тодорхой зохицуулаагүй байна. Харин Газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагаас баталсан гэрээний загварын 2.4-т “Газар эзэмшүүлэх тухай эрх бүхий Засаг даргын шийдвэр гарсан өдрөөр газрын төлбөр хийх хугацааг тооцно.” гэж заасан тул энэ загварын дагуу гэрээ байгуулсан тохиолдолд Засаг даргын шийдвэр гарсан өдрөөс тооцон газрын төлбөрийг төлөх үүрэгтэй гэж үзэж болно. Харин гэрээ байгуулаагүй тохиолдолд иргэн болон захиргаа харилцан тохиролцох нь зүйтэй болов уу. Газрын төлбөр төлөхгүй гээд байгаа иргэнд захиргаа газраа өгөхгүй байж болох юм.

Асуулт 9: Дүүргийн газрын алба газар эзэмших гэрээ байгуулахдаа дээрээс баталсан гээд нэг загвараар гэрээ байгуулах гэж тулгаж байна. Газар эзэмших гэрээнд зарим зүйлийг тодруулж, нэмэлт нөхцөл оруулах гэсэн юм. Ийм боломж бий юу? 

- Газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага болох ГХГЗЗГ-аас баталсан гэрээний маягтад “нэмэлт нөхцөл” гэсэн хэсэг байдаг тул энэ хэсэгт таны санал болгож байгаа нөхцөл хууль тогтоомжид нийцэж байгаа тохиолдолд тусгах боломжтой төдийгүй гэрээний талууд хуульд нийцүүлэн гэрээний нөхцөлийг тодорхойлж болно.

Асуулт 10: Газар эзэмших гэрээг заавал нэг жилийн хугацаатай байгуулна гэх нь зөв үү? Газар эзэмших эрхийн гэрчилгээ 15 жилээр олгогдсон байхад уг хугацаагаар гэрээ байгуулах боломж байдаггүй хэрэг үү?

- Газрын тухай хуулийн 34.8-д “Газар эзэмших гэрээ нь эрхийн гэрчилгээний хамт хүчин төгөлдөр байх бөгөөд гэрээний биелэлтийг талууд жил бүр дүгнэнэ.” гэж заасан байдаг тул Газрын албанаас танд тавьж байгаа шаардлагыг ялгаж салгаж ойлгох хэрэгтэй. Газар эзэмших гэрээг жил бүр дүгнэх замаар газрын төлбөр төлөх г.м газар эзэмшигчийн гэрээ, хуулиар хүлээсэн бусад үүргийн биелэлтийг дүгнэх шаардлагатай. Харин газар эзэмшүүлэх гэрээг заавал нэг жилээр бус тухайн газрын гэрчилгээний хүчинтэй хугацаагаар байгуулах боломжтой.

Асуулт 11: Би хоёр хүүхэдтэй. Хашааны газраа өмчилж авсан. Том хүүдээ газраа, бага хүүдээ байшингаа өвлүүлэх гэсэн юм. Боломжтой бол хэрхэн албан ёсны болгох вэ?

- Хүчин төгөлдөр үйлчилж буй хуулиар газар, түүн дээрх үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөх эрхийн бүртгэл тусдаа байхаар зохицуулагдсан тул таны хүсэлтийг хангах бүрэн боломжтой. Иймд, зохих журмын дагуу харьяалах орон нутгийн үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлийн асуудал эрхэлсэн байгууллагад хандан шийдвэрлүүлнэ. Гэхдээ Танд зөвлөхөд газар дээрх үл хөдлөх эд хөрөнгө өмчлөгч нь тухайн газрыг ашиглах эрхтэй байдгаас гадна иргэн бүр нэг удаа төрөөс үнэгүй газар өмчлөх боломжтой болсныг тунгаан шийдвэрлэх хэрэгтэй.

Асуулт 12: Газар ашиглах гэрээ, гэрчилгээтэй иргэд тухайн газраа өмчилжавах боломжтой юу?

- МУИГӨТХ-ийн дагуу зөвхөн эзэмших эрхээр уламжлан тухайн газрыг иргэнд өмчлүүлэхээр зохицуулсан тул газар ашиглах эрхийн гэрчилгээ, гэрээг үндэслэн Засаг дарга өмчлүүлэх шийдвэр гаргах боломжгүй. Иймд, Та харьяа орон нутгийн газрын албанд хандан газар эзэмших гэрчилгээтэй болсны дараа газраа өмчлөх асуудлыг хөөцөлдөх нь зүйтэй.

Асуулт 13: Газар эзэмших гэсэн хүсэлтийг Нийслэл, дүүргийн газрын албадын хооронд ихээхэн эзэнгүйдүүлэх юм? Яг аль нь газар олголт хийдэг юм бэ?

- 2002 онд батлагдсан Газрын тухай хуулиар энэ харилцааг тодорхой зохицуулсан бөгөөд ГЗБТ-ний дагуу хотын суурьшлын бүсийн инженерийн шугам сүлжээ бүхий болон сүлжээнд холбогдохоор төлөвлөгдсөн газартгазар [шинээр] эзэмшүүлэх, ашиглуулах асуудлыг нийслэлийн Засаг дарга, бусад газарт тухайн дүүргийн Засаг дарга шийдвэрлэж байхаар зохицуулсан байдаг.

Асуулт 14: Манай компани ойролцоо байрлалтай 3 хэсэг нийт 0.6 га газрыг эзэмшдэг бөгөөд эдгээр газраа нэгтгэн нэг газар эзэмших эрхийн гэрчилгээтэй болох боломжтой юу?

- Танай эзэмшлийн 3 нэгж талбарууд шууд хил залгаа буюу дундын хил заагтай тохиолдолд болохгүй зүйлгүй. Харин бусдын эзэмшил, ашиглалтад олгогдсон газар танай эзэмшлийн газруудын хооронд байгаа тохиолдолд нэгтгэн нэг нэгж талбар болгох боломжгүй. Учир нь КЗБГКТХ-ийн 3.1.4-т ”нэгж талбар” (парсель) гэж хилээр хязгаарлагдсан, ашиглалтын зориулалт адил, эзэмшигч, ашиглагч, өмчлөгч нь нэг, оноосон дугаартай, кадастрт тусгавал зохих эдлэн газар, объект буюу түүний хэсгийг хэлнэ” хэмээн тодорхойлсон байдаг. Нэгж талбаруудыг нэгтгэснээр газрын төлбөрийн хэмжээнд өөрчлөлт орохгүй.

Асуулт 15: Газрын маргааныг заавал захиргааны хэргийн шүүхээр шийдвэрлүүлэх үү?

- Ер нь аливаа маргаан, зөрчил бүрийг заавал шүүхээр шийдвэрлүүлнэ гэсэн ойлголт, зарчим байж таарахгүй. Харин газрын маргааны хувьд тухайн маргаан хэрхэн үүссэнээс хамаарч захиргааны хэргийн, эсхүл ердийн шүүхийн харьяалал нь тогтоогдоно. Тодруулбал, тухайн газрын маргаан захиргааны байгууллагын шийдвэр, үйлдэл, эс үйлдэхүй (газар эзэмшүүлэх захирамж, газрын гэрчилгээ болон улсын бүртгэлийн гэрчилгээ гэх мэт захиргааны акт)-н улмаас үүссэн бол захиргааны хэргийн шүүхийн харьяалах маргаан гэж ерөнхийд нь ойлгож болно.

Гэхдээ захиргааны байгууллага, албан тушаалтны хууль бус шийдвэр, үйл ажиллагааны талаар дээд шатны байгууллага, албан тушаалтанд нь гомдол гаргах замаар шүүхийн өмнөх урьдчилан шийдвэрлэх ажиллагаа нь заавал хийгдсэн байх шаардлага тавигддаг нь иргэн, захиргааны байгууллага хоёрт маргаанаа шүүхийн бус журмаар шийдвэрлэх боломжийг олгож байгаа хэрэг юм. Харин иргэд хоорондын газрын харилцаатай холбоотой хувийн өмчийн шинжтэй маргааныг иргэний хэргийн буюу ердийн шүүхээр хянан шийдвэрлэдэг.

Асуулт 16: Миний бие 2004 онд зохих журмын дагуу эзэмшиж байсан газрыг өмчлүүлэх шийдвэрийг Засаг даргын захирамжаар гаргуулсан боловч газрын өмчийн эрхээ үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлд бүртгүүлээгүй байсан. Гэтэл миний өмчийн газрыг дүүрэг болон нийслэлийн Засаг даргын захирамжаар өөр хүнд өмчлүүлж, тэр иргэн нь бусад этгээдэд зарсан байна. Энэ маргааныг хэрхэн шийдвэрлүүлэх вэ?

Уг маргаж байгаа газрыг 2004 онд Засаг даргын шийдвэрээр газар өмчлүүлэх захирамж гарсан хэдий ч газар өмчлөх эрхээ улсын бүртгэлд бүртгүүлээгүй бол Таныг уг газрын хууль ёсны өмчлөгч гэж үзэх боломжгүй. Гэхдээ Таныг уг газрын шударга эзэмшигч мөн гэж шүүхийн журмаар үзэх үндэслэл бий. Харин таны өмчлөлд байвал зохих энэхүү газрыг бусдад давхардуулан өмчлүүлж, улсын бүртгэлд бүртгэж, улмаар гуравдагч этгээдэд зарсан тухайд хэн, ямар баримтын дагуу ингэснийг шалгаж тодруулах шаардлагатай. Ийм төрлийн маргааныг нотлох баримт болон хэргийн нөхцөл байдлаас хамааран харилцан адилгүй шийдвэрлэдэг тул мэргэжлийн хуульч, өмгөөлөгчөөс эрх зүйн туслалцаа авах нь зүйтэй.

Асуулт 17: Баянхошууны шинэ замыг тавихдаа манай хашааны газрыг 3 метр орчим татуулсан бөгөөд бага хэмжээний нөхөх олговор олгосон. Ер нь иргэдэд олгох нөхөх олговрын хэмжээг тодорхойлсон эрх зүйн акт байдаг уу?

- Нийтийн хэрэгцээнд зориулан иргэдийн газар, үл хөдлөх эд хөрөнгийг чөлөөлж байгаа тохиолдолд иргэдэд олгох нөхөх олговрын хэмжээг тодорхойлж нарийвчлан зохицуулсан хууль байхгүй. Гэхдээ Засгийн газрын 2018 оны 222 дугаар тогтоолоор батлагдсан “Хот суурин газрыг дахин хөгжүүлэх үйл ажиллагааны нөхөх олговор олгох журам”-ыг энэхүү харилцаанд мөрдлөг болгож байгаа.

Иргэд нөхөн олговрын үнэлгээг хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа тохиолдолд тухайн чөлөөлөлтөд өртөж байгаа газар, үл хөдлөх эд хөрөнгийн үнэлгээг тусгай зөвшөөрөл бүхий этгээдээр хийлгэх, энэхүү үнэлгээний дагуу буюу түүнд ойролцоо хэмжээний нөхөх олговор олгохыг шаардаж гомдол, хүсэлт гаргах эрхтэй гэж ойлгож болно.

Асуулт 18: Газрыг хэсгээр хамтран өмчлөх, дундаа хамтран өмчлөхийн ялгаа нь юу вэ?

- Эд хөрөнгийг хэсгээр буюу дундаа хамтран өмчлөхийн ялгааг Монгол Улсын Иргэний хуулиар тодорхой заагласан байдаг. Эдгээр нь дундын өмчийн үндсэн хэлбэр юм. МУИГӨТХ-ийн гэр бүлийн хамтын хэрэгцээнд зориулан өмчлүүлэхдээ эдгээр 2 хэлбэрийн аль алиныг нь хэрэглэж болохоор зохицуулсан байгаа. Иргэний хуулийн нийтлэг зарчмын дагуу энэ 2 хэлбэрийн гол ялгаа нь:

Хэсгээр хамтран өмчлөгчид тухайн газрыг арчлан хамгаалах, ашиглахтай холбогдсон аливаа зардал, татвар, хураамжийг зөвхөн өөрт оногдох хэсгээр хувь тэнцүүлэн;

Дундаа хамтран өмчлөгч нь эдгээр зардлыг тэнцүү хувь хэмжээгээр тус тус хариуцдагт оршино.

Дээрх зарчмын дагуу дундын өмчлөлийн газраас олсон орлого, үр шимийг хүртэх, мөн аливаа хэлбэрээр үүргийн гүйцэтгэлийг хангахад дундаа хэсгээр хамтран өмчлөгчид нь өөрт оногдох хэсгээр хувь тэнцүүлэн; дундаа хамтран өмчлөгчид нь харилцан тэнцүү хэмжээгээр тус тус хариуцах нь мэдээж. Иймд, дундын өмчийн газрын харилцаанд оролцогч аливаа этгээдүүд нь эдгээр 2 хэлбэрийн алийг нь сонгохоо сайтар зөвшилцөж, хэрэв хэсгээр хамтран өмчлөх тохиолдолд газар өмчлөгч тухайн этгээд тус бүрийн газрын хэмжээ, заагийг кадастрын зурагт тодорхой тусгах нь цаашид маргаан, зөрчил гаргахаас сэргийлэх ач холбогдолтой.

Асуулт 19: Тухайн газар, үл хөдлөх хөрөнгө барьцаанд байгаа эсэх талаар лавлагаа авч болох уу?

- Тухайн үл хөдлөх эд хөрөнгө барьцаанд байгаа эсэх тухай лавлагааг хууль хяналтын байгууллагаас шаардсанаас бусадтохиолдолд зөвхөн өмчлөгчдийн бичгээр гаргасан зөвшөөрлийг үндэслэн бусад этгээдэд өгдөг. Хүссэн бүхэн тухайн үл хөдлөх эд хөрөнгийн талаарх мэдээллийг бүртгэлийн байгууллагаас гаргуулж авах боломжгүй. Зөвхөн эрх бүхий, эсхүл зөвшөөрөлтэй этгээд буюу тухайн үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөгчид барьцааны талаарх лавлагааг гаргаж үйлчилнэ гэсэн үг.

Шинэ батлагдсан ЭХЭУБТХ-д заасны дагуу нотариатч нар нь УБЕГ-ын эд хөрөнгийн бүртгэлийн байгууллагын мэдээллийн санд хандах, мэдээлэл нийлүүлэх, солилцох эрхтэй болсон тул барьцаанд байгаа эсэхийг лавлах хүсэлт хуульд нийцэж байгаа тохиолдолд нотариатч нар иргэнд болон сонирхогч этгээдэд энэхүү үйлчилгээг үзүүлэх боломжтой болсон.

Асуулт 20: Гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар нэг л удаа газрыг үнэгүй өмчлүүлнэ гэж байгаа. Гэтэл өөр аймаг, сумд газар өмчлөн авсан эсэхийг хэрхэн хянах вэ?

- Газар өмчлөгч иргэдийн талаарх мэдээллийг агуулсан улсын хэмжээний мэдээллийн нэгдсэн сан бий болсон. Энэ хүрээнд төрөөс газар үнэгүй өмчилж авсан иргэдийн бүртгэлийг үүсгэн хөтөлж байгаа тул энэ талаар ямар нэг асуудал үүсэхгүй. Жишээ нь: Нийслэлд бүртгэлтэй иргэн хөдөө орон нутагт газар өмчлөх хүсэлтэй тохиолдолд Нийслэлд газар өмчлөөгүй талаарх тодорхойлолтыг Нийслэлийн газрын албанаас авсаны үндсэн дээр орон нутагтаа хандаж байгаа.

Зохиогчийн зөвшөөрөлгүйгээр хувилахыг хориглоно.