Монгол, Германы эрдэмтдийн 22 жилийн судалгааны үр дүнг баримтжуулсан "Хархорум" номыг хүлээлгэн өглөө

Монгол-Германы Орхон археологийн судалгааны багаас “Хархорум” номыг албан ёсоор хүлээлгэн өглөө. 

Орхоны хөндий дэх Монгол-Германы хамтарсан археологийн судалгаа 1998 онд Хархорум хотноо тухайн үеийн хоёр улсын Ерөнхийлөгч Н.Багабанди, Роман Херцог нарын ивээл дор эхэлж байсан түүхтэй. "Монгол-Германы-Хархорум Экспедиц"-ийн хамтын ажиллагааны түншүүдээр эхлээд Монголын ШУА, ХБНГУ-ын Боннын их сургууль, Германы Археологийн хүрээлэн ажилласан бол сүүлд МУИС болон бусад байгууллагууд нэмэгдэж, судалгааны ажил эрчимжсэнээр олон гайхалтай үр дүнгүүд гарсан юм. 

Малтлагын ажлын үр дүнд:

• Юань Гүрний Мандан Бадралын сүмийн байршлыг тогтоож, малтлага хийсэн. Энэ нь Монголын эзэнт гүрний төрийн төв бунхан байсан бөгөөд Мөнх Хааны үед баригдан 100 гаруй жил ашиглагдаж байсан. (Германы Археологийн Хүрээлэнгийн малтлага 2000-2009)
• Эртний Хархорум хотын төвд малтлага хийснээр гар урлал, худалдаа эрхэлдэг хотын амьдралын төрөл бүрийн ул мөр олдсон (Бонн хотын их сургуулийн малтлага 2000-2005)
• Эртний Хархорум хотын захад малтсан христийн шашны сүм нь Монголын эзэнт гүрний шашин шүтлэгийн олон талт байдал, шашны олон төрлийг хүлээн зөвшөөрч байсныг гэрчилнэ (Германы Археологийн Хүрээлэн 2006-2009 оны малтлага)

Монголчуудын зүрх сэтгэлд орших, соёлын аугаа гайхамшиг болсон Монголын төдийгүй дэлхийн түүхэн энэхүү газар нутгийг 2004 онд ЮНЕСКО-ийн Хүн төрөлхтний Дэлхийн Соёлын өвд бүртгэсэн юм. 

Ийнхүү олон жилийн судалгааны ажлыг Германы Археологийн хүрээлээнгийн доктор, Монгол төслийн удирдагч, хатагтай Кристина Франкен, тус улсын Археологийн хүрээлэнгийн эрдэм шинжилгээний ажилтан Хэндрик Рооланд, МУИС-ийн Шинжлэх ухааны сургуулийн Антропологи, археологийн тэнхимийн эрхлэгч, доктор У.Эрдэнэбат, тус хүрээлэнгийн Эрдэм шинжилгээний ажилтан, доктор Т.Батбаяр нар ном болгон буулгаснаа албан ёсоор хүлээлгэн өглөө. 

Хархорум хотыг Чингис хаан үүсгэн байгуулсны 800 жилийн ой, үүнтэй зэрэгцэн Монгол-Германы Хархорум археологийн судалгааны 20 жилийн ой тохиосон 2020 онд номыг хүлээлгэн өгөх байсан ч цар тахлын улмаас хойшилсоор өдгөө хүлээлгэн өгөх боломж бүрджээ. 

Шинжлэх ухааны аливаа үр дүнгээс дутахгүй энэ бүтээлийг гаргах үндэс болсон судалгааны ажлын хүрээнд олон зүйлүүдийг мэдэж авсан ч түүнээс ч илүү олон сонирхолтой асуултууд, олж мэдэх зүйл өмнө хэвээр байгааг номыг зохиогчид онцолж байна. Тиймээс тогтсон хамтын ажиллагаагаа цаашид ч үргэлжлүүлэхийг хүсэж байгаагаа илэрхийллээ. “Хоёр улсын Ерөнхийлөгч тус төслийг ивээлдээ авсан нь энэхүү хамтын ажиллагаа онцгой ач холбогдолтойг харуулж байгаа хэрэг. Монголын хамгийн чухал соёлын өвийн нэгд хоёр улсын хамтарсан судалгааг хийж байгаа нь хоёр улсын ойр дотно, итгэлцсэн хамтын ажиллагааг гэрчилж байна” хэмээн тодотголоо.

Хамтарсан экспедицийн судалгааны ажлуудыг Германы Эрдмийн солилцооны алба, Хойд Райн-Вестфалийн дунд Сургууль, ХБНГУ-ын Боловсрол, Судалгааны Яам, Германы Судалгааны сан, Герда Хенкелийн сан болон ХБНГУ-ын Гадаад хэргийн яамны сан зэрэг олон байгууллагууд өнгөрсөн олон жилийн турш дэмжиж, санхүүжүүлсээр иржээ. 

Бусад төслүүд

• Монгол, Германы эрдэмтдийн олон тооны эрдэм шинжилгээ, судалгааны ажлууд 
• Соёлын Өвийг хадгалах төслүүд - Их Сүмийн тавцанг нээлттэй музей болгон сэргээн засварлаж, олон нийтэд үзмэр болгон, дүрслэн харуулах ажлыг хийсэн
• Хархорумын музейн археологийн олдворуудыг сэргээн засварлах, хамгаалах ажилд зориулан сургалт, дэмжлэг үзүүлэх 
• 2007 оноос хойш Уйгурын хуучин нийслэл Харбалгаст судалгааны ажил хийж байгаа бөгөөд хотын хайгуулын ажил маш сайн үр дүнд хүрсэн.

Эдгээр амжилттай төслүүдээс гадна олон жилийн хамтын ажлын хугацаанд маш олон хувийн, анд нөхдийн харилцаа үүсэж байгааг энэ үеэр мөн онцолсон юм.