О.Урандэлгэр: Давсны хэт хэрэглээ халдварт бус өвчлөл үүсэх хамгийн гол шалтгаан болж байна

Шастины нэрэмжит Улсын гуравдугаар төв эмнэлгийн Эмчилгээний хоол үйлдвэрлэлийн албаны дарга О.Урандэлгэртэй Мэдрэлийн тогтолцооны өвчний эмчилгээний хоол үйлдвэрлэлийн талаар ярилцлаа.

-Танай алба өдөрт хэдэн өвчтөнд, ямар төрлийн үйлчилгээ үзүүлж байгаа вэ?

-Манай эмнэлгийн хоолны газар Эмчилгээний хоол үйлдвэрлэлийн алба гэсэн нэршлээр үйл ажиллагаа явуулдаг. Өдөрт 420-430 хэвтэн эмчлүүлэгчдэдээ хоолоор үйлчилж, үүнээс гадна гаднын эмчлүүлэгчид, эмнэлгээр үйлчлүүлж байгаа иргэд болон ээлжийн ажилчдадаа хоолоор үйлчилж байна. Нийтдээ давтагдсан тоогоор 700-800 хүний хоол хийж байгаа.

Эрүүл мэндийн сайдын тушаалаар 2018 оны нэгдүгээр сард Хоол эмчилгээний удирдамж шинэчлэгдсэн. Шинэчлэгдсэн удирдамжид өвчний төрлөөр нь 10 ангилж тусгасан байгаа. Энэ 10 төрлийн хоол нь дотроо дахин задарна. Жишээ нь, 7.1-т байгаа Хоол боловсруулах тогтолцооны үеийн хоолыг ходоод, дээд гэдэсний, элэг цөсний үеийн хоол, нойр булчирхайн үеийн хоол гэж ангилж байгаа юм. Мөн бид хэвтэн эмчлүүлж байгаа өвчтөнүүдийн тоо, өвчлөлөөс хамааруулан, тасгуудаас цахим сүлжээгээр захиалгаа авдаг. Энэ дагуу тухайн өдрийн хоолоо хийж байна.

-Эдгээрээс мэдрэлийн тогтолцооны өвчний эмчилгээний хоолоор хэдэн хүнд үйлчилж байгаа юм бол?

-Эмнэлэг Мэдрэлийн эмгэгийн, Мэдрэлийн мэс заслын өвчний үеийн тасаг гэж мэдрэлийн тогтолцооны өвчний үеийн хоёр тасагтай. Жишээ нь, Мэдрэлийн эмгэгийн өвчтэй 40-50 өвчтөнд үйлчилж байна. Эдгээр өвчтөнд дөрвөн удаагийн давтамжтай хоолоор үйлчилдэг. Мэдрэлийн мэс заслын үед мөн 40-50 хүнд үйлчилгээ үзүүлдэг. Энэ өвчний үед мэс засалд орсон өвчтөнүүдийн биеийн байдлаас шалтгаалан хоол нь өөр өөр байна.

-Удирдамжид тусгаснаар Хоол боловсруулах тогтолцооны, Зүрх судасны өвчний үеийн гэх мэтээр ангилсан байна. Тэгвэл Мэдрэлийн тогтолцооны үеийн хоол нь бусад өвчний үеийн хоолноос ямар ялгаатай байх вэ?

-Жишээ нь, мэс засал хийлгэсэн болон гэмтсэн бэртсэн, зажлах эрхтэн ажиллахгүй байгаа өвчтөнд бүхэл хоол өгөх нь зохимжгүй. Харин мэдрэлийн эмгэгийн үеийн хоолны хувьд хүнд хагалгаанд ороогүй л бол энгийн хоол өгнө. Ингэхдээ аль болох өвчтөний сонирхлыг татахуйц, зажлуур эрхтэнд таарсан, уураг, өөх тосыг тэнцвэржүүлэх, нөхөх үйлчилгээтэй хоолоор үйлчилдэг.

-Хоолны төрөл болон шим тэжээлийн харьцаа ямар байх вэ?

-Мэдрэлийн тогтолцооны үеийн өвчний үеийн хоолыг мэдрэлийн эмгэгийн, сэтгэл хямрал, стрессийн үеийн хоол, мэс заслын үеийн хоол гэж удирдамжид ангилсан байгаа. Ерөнхийдөө энэ өвчний үед мэдрэлийн гаралтай өвчнөөс сэргийлэх, бодисын солилцоог тэнцвэржүүлэх, илч зарцуулалтыг нэмэгдүүлэх, уураг өөх тос нөхөх хоолыг хэрэглэх шаардлагатай.

Мөн өтгөн цай, кофе, хийжүүлсэн ундааны хэрэглээг хязгаарлана. Өдөрт 3-4 удаа хооллоно. Жишээлбэл, сэтгэл хямралтай өвчтөний илч зарцуулалтыг богино хугацаанд нөхөхийн тулд сахар, зөгийн бал, шинэ жимс, хүнсний ногооны шүүс, төмс, шош, вандуйгаар хийсэн хоолыг хоолны цэсэнд түлхүү оруулна. Түүнчлэн В-гийн төрлийн аминдэмийн хэрэглээг нэмэгдүүлнэ.

Харин мэс засалд ороод удаагүй байгаа бол аль болох сайтар жижиглэсэн, машиндсан, хагас шингэн, өтгөвтөр, нухсан зутан төрлийн хоол, шинэ мах, тослог багатай сүү, төрөл бүрийн будаагаар хийсэн чанамал, ногоог нухаш хэлбэрээр өгнө. Хоолны дуршил буурсан үед нүүрс усыг хязгаарлаж, төрөл бүрийн хүнсний ногоо, сүүгээр бэлдсэн хоолыг бага багаар хэрэглүүлнэ гэх мэтээр ялгаатай байна.

-Стрессээс гаралтай мэдрэлийн өвчлөл сүүлийн жилүүдэд нэмэгдэж байгааг хаана хаанаа ярьдаг. Үүсгэгч гол хүчин зүйл болоод түүнээс сэргийлэхийн тулд хоол хүнсээ бид хэрхэн зев зохицуулах ёстой юм бол?

-Хоол хүнсний бүтээгдэхүүнээ сонгохоос эхэлнэ. Аль болох эрүүл, шинэ хүнсний бүтээгдэхүүн сонгох хэрэгтэй. Хоёрдугаарт, хоолыг бэлтгэхдээ шарсан, хуурсан бүтээгдэхүүнээс татгалзаж, ууранд жигнэж, чанаж хэрэглэх хэрэгтэй. Мөн өвлийн улиралд цитрусийн төрлийн бүтээгдэхүүн хэрэглэх, амин дэм, уураг тэжээлээр баялаг, жимс, сүү цагаан идээг түлхүү хэрэглэх нь зөв.

Эрдэмтэн судлаачид уламжлалт хоол монголчуудад тохирсон юм байна гэдгийг хэлж байгаа. Гэхдээ уламжлалт хоол нь витамин, ашиг шимт бодисын агууламж бага байдаг. Тиймээс уламжлалт хоолоо хэрэглэхийн сацуу дэмжлэг хэлбэрээр амин дэм хэрэглэх хэрэгтэй. Түүнчлэн халдварын бус өвчлөл үүсэх хамгийн гол шалтгаан нь давсны хэт хэрэглээ гэж үзэж байгаа. Тиймээс бид давсны хэрэглээгээ багасгах хэрэгтэй.

Давс нь ил, далд хэлбэрээр байдаг. Ил байгаа давсны хэмжээг бид тохируулж болох ч далд байгаа давсаа бид мэдэхгүй. Бидний хэрэглэж байгаа бүх төрлийн хүнсний бүтээгдэхүүнд далд давс бий. Жишээ нь, бидний худалдаж авсан талх, нөөшилсөн бүтээгдэхүүн зэрэг нь бүгд давстай байдаг. Гэтэл үүн дээр  нэмж хоолондоо давс хэрэглэх нь давсны хэрэглээг бүр ихэсгэж байна. Үүнээс халдварын бус өвчлөл нэмэгдэж байна. Мөн орчин үед нийгмээрээ стресс, бухимдалтай байна. Үүнийг дагаад хооллолт тогтворгүй бус болсон. Цагаар хооллож чадахгүй, авах ёстой шим тэжээлээ авч чадахгүй байна.

-Давсны хэрэглээ их байна гэлээ. Давсны хэрэглээгээ хязгаарлах, бууруулах боломж бий юү?

-Монгол орон даяар давсны хэрэглээг хязгаарлах үндэсний стратегитай уялдуулж, манай эмнэлгээс “Давс” аяныг өнгөрсөн I онд амжилттай зохион байгуулсан. Давсыг хэрхэн бага хэрэглэх, хоолонд хэзээ хийх, юугаар орлуулж болох вэ зэрэг сургалтыг маш их зохион байгуулсан. Ерөнхийдөө бид ил байгаа давсны хэрэглээгээ бууруулах хэрэгтэй. Жишээ нь, бидний гол хэрэглээ болсон мах байна.

Мал нь өөрөө хужир, шүү идчихдэг. Энэ нь маханд тодорхой хэмжээгээр давс агуулагдаж байгаа хэрэг. Ийм махыг бид хоолонд хэрэглэхдээ дахин давсаар баяжуулах нь тэр хэрээр давсны агууламж нэмэгдэнэ гэсэн үг. Тиймээс бид ил байгаа давсны хэрэглээгээ бууруулж, бусад төрлийн ногоогоор орлуулах хэрэгтэй. Орлуулах бүтээгдэхүүний хувьд саримс, сонгино, цагаан гаа, хөмүүл, агь, таана зэргээр орлуулах нь тохиромжтой.

Мөн мэдрэлийн тогтолцоог цочроох үйлдэлтэй өтгөн цай, шарсан хуурсан, даршилсан, нөөшилсөн бүтээгдэхүүнийг хориглох хэрэгтэй. Ялангуяа, пицца, шарсан тахиа, түргэн хоолны хэрэглээ маш өндөр байна. Энэ төрлийн хоолыг удаан хугацаагаар хэрэглэх нь мэдрэлийн эсүүдэд цочрол өгдөг. Тиймээс шарсан, хуурсан, түргэн хоолоо хязгаарлах хэрэгтэй. Түүнээс ор тас хоригло гэж байгаа юм биш. Аливаа зүйлийг хорих тусам тэмүүлдэг шүү дээ.