Жендэрт суурилсан хүчирхийллийг зогсоох нь буюу түүхийг бүтнээр нь өгүүлэх цаг

#MeToo, #TimesUp хөдөлгөөнүүд Монгол Улсад ч гэсэн битүүхэндээ өрнөөд чамгүй хугацаа өнгөрчээ. Эмэгтэйчүүд (бас эрчүүд) нэгэнт даамжраад байсан жендэрт суурилсан хүчирхийлэл, бэлгийн дарамтын уг шалтгаан болсон жендэрийн тэгш бус байдлыг таслан зогсоохоор ажиллаж, тэмцсэн оролдлогууд их.

Хэвлэлийн хүрээлэнгийн ахлах судлаач, эмэгтэйчүүдийн эрхийн төлөө дуугардаг Н.Ганчимэг энэ замыг түүчээлж яваа хүмүүсийн нэг билээ.

5-р сарын 23-нд олны хүртээл болох “Өөрчлөлтийг хамтдаа” баримтат нэвтрүүлгийн долоон дүрийн нэг гэдгээрээ Н.Ганчимэг мөдхөн та бүхний эчнээ танил болох болов уу. Уг бүтээлд амьдарч буй нийгэм, орчноо илүү тэгш оролцоотой, хүртээмжтэй болгохоор санаа нэгдэн шамдаж буй LEAD Mongolia хөтөлбөрийн  оролцогч 7 залуугийн түүхийг өгүүлэх аж.

 

Н.Ганчимэгийн цаг, сэтгэлээ зориулан буй хүйсийн хүчирхийллийн эсрэг нөлөөллийн ажил нь энэхүү хөтөлбөрийн амьдарч буй нийгмээ тэгш оролцоотой болгох манлайлагчдыг чадавхжуулах гэсэн зорилготой яв цав нийцнэ.

Айлын доторх асуудал төрийн оролцох хэрэг биш гэж үзэх нүүдэлчин соёлын онцлогоор жендэрт суурилсан хүчирхийлэл Монголын нийгэмд хаалттай сэдэв байсаар иржээ. 2016 оныг хүртэл Монгол Улсын Эрүүгийн хуулиар гэр бүлийн хүчирхийллийг гэмт хэрэг гэж үздэггүй байснаас дүгнэхэд төр хүчирхийллийг ноцтойд авч үздэггүй байсан гэж хэлж болохоор. Хууль батлагдсан ч гэсэн хэрэгжүүлэлтийг хянах, гүйцэтгэх албан тушаалтнууд уг сэдвээр бүрэн сургагдаж бэлтгэгдээгүй төдийгүй гэр бүлийн хүчирхийллийг хүний эрхийн асуудал юм гэдэг өнцгөөс харах сэтгэлгээ бүрэлдээгүй байна.  

 

“Эмэгтэйчүүдийн хувьд энэ асуудлаа нээлттэй ярихад нь тулгарах бэрхшээл их. Хүмүүс юу гэж хэлэх бол, нэр төр нь  сэвтэх болов уу гэдгээс эмэгтэйчүүд маань их эмээдэг” гэж Н.Ганчимэг бидэнд өгүүлнэ. Хүчирхийллийг зогсоохын тулд бид сэтгэлгээгээ өөрчлөх хэрэгтэй байна. Хүмүүс асуудлыг хөндөхдөө хохирогчийг буруутгадгаа болих хэрэгтэй. Эмэгтэйчүүд маань ч илүү зоригтойгоор тулгарсан асуудлаа ярьж чаддаг болох нь чухал. Энэ өөрчлөлтөд хүмүүсийн мэдээллийн эх суваг болсон хэвлэл мэдээллийнхэн чухал үүрэгтэй. Бодит хэрэг дээрээ жендэрт суурилсан хүчирхийллийн эрхзүйн үр дагаврын талаар хэвлэл мэдээллийнхэн хангалттай хөндөхгүй байна. Ганчимэгийн хэлж байгаагаар хэвлэл, мэдээллийнхэн харин ч хохирогч эмэгтэйчүүдийг буруутгах хандлагатай байдаг аж. 2017 оны туршид Н.Ганчимэг Монголын хэвлэл мэдээллийнхэн гэр бүлийн хүчирхийлэл, бэлгийн дарамт, жендэрийн тэгш бус байдлыг хэрхэн мэдээлж, сурвалжилсан байдал дээр судалгаа хийж үзжээ.

“Одоогоор үр дүн тийм ч баттай бус. Бидний олж мэдсэнээс харахад хэвлэл мэдээлэлд хүчирхийлэл болоод жендэрийн тэгш байдлын асуудал хангалттай баримт алга, нэг талыг барилгүй нийтэлж чадахгүй байна. Хүйсээр нь ялгаварлах, хэвшмэл ойлголт л нэвт цухалздаг” гэж Ганчимэг бидэнд хэлсэн юм.  Судалгааныхаа хүрээнд Н.Ганчимэг жендэрт суурилсан хүчирхийллийн талаар хэвлэлд гарсан нийтлэл болон бусад мэдээ сэлтэд дүгнэлт хийсэн байна. Түүнээс нь харахад нийт мэдээнд ишлэгдсэн хүмүүсийн 70 хувь нь эрэгтэй, нийтэлсэн зурагны 70 хувь нь эрчүүдийнх, харин хохирогчдын 91 хувь нь эмэгтэйчүүд байжээ. Дээрхи мэдээнүүдэд эрчүүдийг бизнесмен, улс төрчид төрхөөр харин эмэгтэйчүүдийг өдөөн хатгагч, эсвэл хайрлагдаж чадаагүй гэрийн эзэгтэйн төрхөөр дүрсэлсэн байсан гэнэ. Мөн мэдээний төлөв нь голдуу дэвэргэсэн, гарчгаараа хүний анхаарал татах гэсэн төлөвтэй байжээ.

 

Хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл жендэрийн асуудлыг яаж хөндөж байгаа нь нийгэм даяарх хандлагыг өөрчлөхөд чухал нөлөөтэй гэдэгт Ганчимэг итгэдэг. Хэрвээ хэвлэлийнхэн жендэрт суурилсан хүчирхийллийг хохирогчийг буруутгах төлвөөр харуулсаар байх аваас уг асуудал бодлогын болоод нийгмийн түвшинд шийдэгдэхгүй нь мэдээжийн хэрэг юм. Гэхдээ Ганчимэг асуудлыг өөдрөгөөр харах аж. #MeToo, #TimesUp хөдөлгөөнүүд нь дэлхий даяар өрнөж буй нь эерэг дохио юм. Энэ өөрчлөлт монгол бүсгүйчүүдийг ч хамарч байна. 2017 оны 11 дүгээр сард өрнөсөн “Нүдээ нээ” хөдөлгөөн нь хүчирхийлэл, бэлгийн дарамтын хохирогчдын эрхийг хамгаалах зорилготой байлаа. Энэ тухай одоо олон нийт илүү их ярьдаг болжээ.

“Энэ бүхэн сайн эхлэлийн шинж. Эмэгтэйчүүд дуугаа нэгтгэснийхээ хүчийг мэдэрч эхэлсний ач. Бид айх нь багасчээ” гэж Ганчимэг хэлсэн юм. Түүний өөдрөг, итгэлтэй байгаа нь LEAD Mongolia хөтөлбөртэй ч холбоотой. Түүний шинэ хамт олон бол Монголын нийгмийн салбар бүрт сайныг авчрах итгэл найдварууд аж. “Бид хэрвээ нэгдээд, хүсээд, зорьж чадвал маш том зүйлийг бүтээх боломжтой гэдгийг олж харсан” гэж тэр хэлэв.

Амжилттай ардчиллын салшгүй нэг хэсэг нь жендэрийн тэгш эрх,  тэгш хамруулсан оролцоо гэдгийг Ганчимэг мэднэ. Жендэрийн тэгш эрх баталгаажиж гэмээнэ хамгийн зөв шийдвэр гарна гэдэгт тэр итгэдэг. Түүний зорьсон үйл хэрэг биелэхийн цагт сая бидний бүтээхийг хүсдэг хүмүүнлэг, хүний эрхийг дээдэлсэн, тэгш нийгэм буй болох юм.

 

Н.Ганчимэгийн дэлгэрэнгүй түүхийг 2018 оны 5 дугаар сарын 23-ны өдөр нээлтээ хийх “Өөрчлөлтийг хамтдаа” баримтат нэвтрүүлгээс үзээрэй. Нэвтрүүлэг LEAD Mongolia хөтөлбөрийн Facebook болон Youtube хуудсанд тавигдах болно.

Тус бүтээлд “World Learning”-ийн санаачилсан “Transforming Agency Access Power – TAAP” буюу нийгэмд хүний эрх мэдэл, хүртээмж, оролцоог тэлэх аргачлалыг LEAD Mongolia хөтөлбөр үйл ажиллагаандаа хэрхэн тусгаж ажиллаж буйг тус хөтөлбөрийн долоон оролцогчийн түүхээр дамжуулж харуулсан юм. TAAP аргачлал нь эрх мэдлээс тусгаарлагдсан, гадуурхагдсан хүмүүсийг төслийн бүхий л үе шатанд тэгш хамруулж, хүн бүрийн дуу хоолой, ур чадвар, туршлагыг харгалзан үзэхийг чухалчилдаг. LEAD Mongolia хөтөлбөр нь World Learning ТББ-ын TAAP аргачлалыг нэвтрүүлсэн анхны хөтөлбөр бөгөөд тэгш хүртээмжтэй оролцоог хангасан төсөл хэрэгжүүлэх ур чадварыг оролцогчдодоо эзэмшүүлэхэд онцгойлон анхаардаг. Энэхүү бүтээлд LEAD Mongolia хөтөлбөрийн 7 оролцогч хөтөлбөрт хамрагдсан туршлага хийгээд нийгэмд тэгш хамруулах талаарх үзэл бодлоо хуваалцсан байна. TAAP аргачлал хэрхэн хөрсөнд бууж, биеллээ олсныг, Монголд тэгш хүртээмжтэй, оролцоот нийгмийг бүтээхэд хувь нэмрээ оруулж яваа залуусын түүхийг та үзээрэй.

Бичсэн: Адам ЛэКлэйр