Э.Болорчулуун: Зуслангийн газар өмчлөх ажил үргэлжилнэ
Нийслэлийн газрын албаны дарга Э.Болорчулуунтай газар өмчлөлийн талаар ярилцлаа.
-Иргэдэд газар өмчлүүлэх хугацаа тавдугаар сарын 1-нд дуусах байсан ч 10 жилээр сунгалаа. Энэ талаар ярилцлагаа эхэлье?
-Газар өмчлүүлэх тухай хууль 2002 онд батлагдаад, 2003 оны тавдугаар сарын 1-нээс хэрэгжиж эхэлсэн. Анх батлагдахдаа таван жилийн хугацаатай иргэнд өрхийн хэрэгцээнд зориулан газар өмчилж байсан ч 2008 оны тавдугаар сарын 1-нээс иргэн бүрт газар өмчлөх болгож өөрчилсөн. Өмчлөх ажлыг 2013 он, 2018 оны тавдугаар сарын 1 хүртэл тус бүр таван жилээр сунгасан.
Энэ хугацаанд Монгол Улсын хэмжээнд газар өмчлөлийн ажил 18 хувьтай, нийслэлийн иргэдийн 14 хувь нь газраа өмчилж авсан байна. Тиймээс нөхцөл байдлыг авч үзээд бид газар өмчлөх ажлыг сунгах саналаа Газар зохион байгуулалт геодези зураг зүйн газар, болон яаманд хүргүүлсэн. Яам судалгааны үндсэн дээр саналаа Засгийн газарт өргөн барьж, Засгийн газар 10 жилээр сунгах саналыг дэмжиж, УИХ-д оруулахад анхны хэлэлцүүлгээр дэмжсэн, одоо үндсэн хуралдаанаар шийдэх байх гээд харж байна.
-Өнгөрсөн 15 жилийн хугацаанд нийт иргэдийн 18 хувь газраа өмчилж авсан гэдэг нь иргэдийн идэвх муутайнх уу, эсвэл өмчилж авах газар байхгүйтэй холбоотой юу?
-Хэрэгжүүлж эхлэхдээ бид тооцоо судалгаа хийсэн. Одоогийн байдлаар гэр хорооллын иргэдийн эзэмшиж байгаа нэгж талбай 240 мянган ам метр байна. Үүний 86 хувийг өмчилсөн байна. Газар өмчлөлийн тухай хуульд иргэдийн өөрсдийн хүсэл сонирхлоор өмчилнө гэсэн болохоор аажуу хандаж байх шиг. Бид тавдугаар сарын 1-нд хугацаа дуусахтай холбогдуулан оны өмнө гурван сар, он гаргаад таван сарын идэвхжүүлэх аяныг зохион байгуулсан. Үр дүнд нь гэр хорооллын газраа өмчилж авсан иргэдийн тоо 90 хувь болж өссөн.
Гэхдээ нийслэлд амьдарч байгаа 1.3 сая иргэний хувьд 14 хувь гэдэг бага тоо. Улаанбаатар хот газар нутгийн хувьд хязгаарлагдмал, суурьшлын бүсээр нь авч үзвэл шинээр газар өмчлүүлэх боломжгүй.
Өмнөх жилүүдэд явуулсан цахим газар өмчлөлөөр 44 байршилд санал асуулга авч, 69,836 иргэн газар өмчилж авсан байдаг. Гэхдээ эдгээр газар нь дэд бүтэц, ус, цахилгаан байхгүй учраас одоогоор нэг ч айл амьдраагүй байна. Тиймээс оны эхэнд Нийслэлийн засаг дарга агаарын бохирдлыг бууруулахтай холбоотой захирамж гаргахдаа эхний ээлжинд Улаанбаатар хотын суурьшлын бүсийг тогтоож, цэгцэлье гэж шийдсэн. Үүний дараа цахимаар олгосон газрынхаа дэд бүтцийг шийдэж эко бүс болгохоор төлөвлөсөн. Тэгэхгүй бол хотын гадна дахиад нэг гэр хороолол үүсэх аюултай.
Ер нь Монгол Улсын иргэн аймаг, сум, хот хаана ч газар өмчлөх эрхтэй, тэр дундаа Улаанбаатар хотод бол 0.07 га газар гэж тогтоож өгсөн. Тиймээс цаашид хот хоорондын замын ойролцоо юм уу, хөгжиж буй аймаг, хотуудад газар олгох ажлыг цэгцэлнэ. Аймгийн төвд 3,500 ам метр, сумын төвд 5,000 ам метр газар олгох юм.
-Эзэмших өмчлөх эрхийн талаар хүмүүс их асуудаг. Өөрсдөө амьдрахгүй эзэмших эрхтэй газраа бусдад худалдан борлуулж болох уу?
-Эзэмшил гэдэг төрийн өмчийн газрыг түр хугацаагаар эзэмшиж байгаа хэлбэр. Өмчилнө гэдэг тухайн иргэний хөрөнгө. Эзэмшлийн газрын эрхийг шилжүүлнэ үү гэхээс өмчийн газар шиг шууд худалдан борлуулах боломжгүй. Харин газар дээрээ үл хөдлөх хөрөнгөтэй, тэр нь гэрчилгээтэй бол зээлэнд барьцаалж болно.
-Зуслангийн газрыг өмчлөх үү. Зуслангийн эмх замбараагүй байдлыг цэгцлэх үү гэсэн асуултыг иргэд их асуудаг?
-Социализмын үед байгууллагуудын ажилчдад зуслангийн байшингууд өгсөн нь одоо хувьд шилжсэн. Энэ газруудыг дундуур нь зааглаад иргэдэд өгөх хэцүү учраас нэгдсэн шийдлээр зогсоол, орц гарцыг шийдэх арга замын талаар ярилцаж байна. Тиймээс “орц гарц” гэсэн арга хэмжээг зохион байгуулна. Иргэд хоорондоо ярилцаад орц, гарцаа шийдээд зохицуулчихвал илүү хялбар болно. Хүн бүхэн л ойд зугаалахыг хүсдэг. Гэтэл ой руу орох гарцыг хааж хашаа, барьсан байна. Үүнийг иргэдтэй ярьж боломжит 2-3 орц гарц гаргах маягаар хамтран зохицуулах юм.
Гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар зуслангийн ногоон бүсэд байгаа хориглолт хамгаалалтын бүсэд ороогүй айл өрхөд газрыг нь өмчлөх ажил үргэлжилнэ. Тавдугаар сарын 15-наас бид зуслангийн ам бүрт иргэдэд зориулсан мэдээллийн самбар хадна. Иргэд самбар дээрх мэдээллээс өөрсдийнхөө газрыг өмчилж болох, болохгүйг мэдэх боломжтой.
-Хавар болохоор бүтээн байгуулалтын ажлууд эхэлдэг. Зам, барилга орон сууцны асуудлаар газар чөлөөлөлтийн ажлуудыг хийдэг. Энэ жилийн хувьд олон газар чөлөөлөх үү?
-Өнгөрсөн оны хувьд Налайх-Чойрын зам, Хөшигийн хөндийн замыг барихын тулд бусад бүтээн байгуулалтын ажлын дагуу газруудыг бүрэн чөлөөлсөн. Энэ жилийн хувьд сургууль цэцэрлэгийн газруудыг чөлөөлж байна. 34 сургууль, 22 цэцэрлэг барихаас долоо нь газрын асуудалтай байна. Эдгээр газрын иргэдтэй уулзаж мэдэгдлээ өгсөн. Иргэд маань нэг үеэ бодоход бүтээн байгуулалтыг ойлгодог, дэмждэг болжээ.
-Орон сууцны барилгуудын дунд хүүхдийн тоглоомын газаргүй, сургуулиуд биеийн тамирын талбайгүй, цэцэрлэгүүд нар үзэхээ байлаа гэсэн гомдол их байсан?
-Нийслэлийн Засаг дарга хоёр захирамж гарсан. Нэг нь орон сууцны хороолол дотор шинээр контор болон бусад зориулалтаар газар олгохгүй байх. Хоёрт, сургууль цэцэрлэгийн талбайд газар олгохгүй. Хэрэв хууль бусаар газар олгосон байвал хүчингүй болгоно гэсэн. Энэ хүрээнд 2017 онд Нийслэлийн Засаг дарга хараагүй хүүхдүүдийн 29 дүгээр сургууль, 99 дүгээр цэцэрлэг гэх мэт дөрвөн газрын хашаанд олгосон газрын зөвшөөрлийг хүчингүй болгосон. Мөн цонх хаасан гэх гомдолтой зургаан барилгыг хүчингүй болголоо.
-Иргэдээс СӨХ-той холбоотой гомдол их гардаг. Орон сууцны барилгын эргэн тойрны газар СӨХ, хороо, дүүрэг, нийслэлийн алиных нь мэдэлд байдаг юм бэ?
-Нийслэлийн Засаг даргын гаргасан захирамжийн дагуу “Нийтийн эзэмшил нийгмийн хариуцлага” аян зарласан. Энэ хүрээнд Улаанбаатар хотын СӨХ-үүдийг тоолоход 1,035 байна лээ. Үүнээс 544 нь баталгаажсан юм билээ. СӨХ-ийн тухай хуульд өөрчлөлт орох байх. Хариуцлага нь өөр л дөө. Бид хуульд байр, орчны газрын тохижилт, хүүхдийн тоглоомын талбай, СӨХ хариуцна гэдгийг баталгаажуулж өгөх юм. Ингэснээр газар олголт гарахгүй мөн иргэдийн эрүүл аюулгүй байдал хангагдана гэж үзэж байгаа.
