Виктор Слипенчук: “Чингис хаан” найраглалыг би нэг өдөрт бичиж байсан
Улаанбаатар хотноо Дэлхийн яруу найргийн өдрүүдийг тэмдэглэн өнгөрүүлж байгаа билээ. Энэ хүрээнд Дэлхийн яруу найрагчдын 37 дугаар их хурал болсон. Мөн “Данзанравжаа” Олон улсын яруу найргийн наадам ч болсон. Дэлхийн яруу найргийн өдрүүдийн хүрээнд манай улсад 40 орчим орны 200 гаруй зохиолч, яруу найрагч, урлаг соёлын зүтгэлтнүүд хүрэлцэн ирээд байгаа. Тэдний зарим нь өөрийнхөө зохиол бүтээлийг монгол хэлнээ хөрвүүлэн, нээлтийг нь хийж байгаа юм. Тэгвэл өнгөрсөн баасан гарагт Оросын зохиолч Виктор Трифонович Слипенчукийн “Оддын аврагч” роман, “Чингис хаан” найраглалын нээлт Тусгаар тогтнолын ордонд болсон юм. Энэ үеэр түүнтэй цөөн хором ярилцлаа.
-“Чингис хаан” гэдэг найраглалыг бичих сэдэл хаанаас төрсөн бэ?
-Би тэр үед их залуу байжээ. Цэрэгт байсан явах гэж байсан үе. Миний найз Валерий гэж залуу байсан. Тэр найз маань амьдралдаа хоёрхон хүнийг л шүтдэг байсан. Нэг нь Сталин, нөгөөх нь Чингис хаан. Найзууд чинь бие биедээ их нөлөөлдөг шүү дээ. Тиймдээ ч би Чингис хааны тухай бодож, санаж байж энэ найраглалыг бичсэн. Анх найраглал бичих сэдлээ тэгж л олж авсан даа.
Алтай мужийн Хөдөө аж ахуйн сургуульд суралцаж байхад Крилов гэдэг найз маань миний бага сага бичсэн байсан найраглалын зургийг дүрслээд зурчихсан байсан юм. Олон жилийн дараа тэр зургуудын ихэнх нь хаягдчихсан юм. Би харин заримыг нь олоод судар хэлбэрээр хэвлэгдсэн “Чингис хаан” номондоо оруулж өгсөн. Тэр найз маань надад “Би Чингис хаантай ойролцоо төрхтэй. Миний хөл хүртэл майга байгаа биз дээ” гэж хэлдэг байсан юм.
-“Чингис хаан” найраглалыг хэдэн онд бичсэн бэ. Энэ найраглалыг бичсэнээс болоод хэлмэгдэж байсан гэх аман яриа байдаг. Яг тийм зүйл болсон юм уу?
-Би бяцхан түүх яримаар байна. Миний амьдралд маш олон хүн тусалж, дэмжиж байсан гэдгийг хэлье. Тэр дундаа Оросын нэртэй газар зүйч, эрдэмтэн Андрей Петрович Капицов их тус болж байсан. Ер нь олон нэртэй эрдэмтэд надад тусалж байсан болохоор элдэв асуудалгүй өнгөрсөн байх.
Тэгээд ч би 1964 онд цэрэгт байхдаа “Чингис хаан” найраглалыг бичсэн. Харин энэ найраглал маань бүр сүүлд хэвлэгдсэн болохоор элдэв асуудал байхгүй л дээ. Яахав, манайд энэ найраглалын гар бичмэл, найзын маань зурсан зураг энэ тэр байдаг байсан. Түүнийг олж үзсэн хүмүүс цөөнгүй байсан ч гайгүй өнгөрсөн шүү.
-Хэдийгээр найз чинь Чингис хааныг шүтдэг байсан ч гэсэн энэ найраглалыг бичихийн тулд тодорхой хэмжээнд судалгаа хийсэн байх?
-Бүх зүйл маш хялбар. 17 залуу 70 настай хүн шиг ч сэтгэж болно. Зохиолч, яруу найрагчид зохиолоо ургуулан бодож, түүнийгээ хөгжүүлж бичиж бас болно. Хүний сэтгэл байхад мэдлэг боловсрол, судалгаа шинжилгээнээс ч илүү байж болдог гэдгийг би тэр үедээ мэдэрч байсан. Би “Чингис хаан” найраглалыг ганцхан өдрийн дотор л бичсэн. Үүнээс өмнө Чингис хаантай холбоотой үүх түүх бараг уншаагүй. Судалгаа, шинжилгээ хийгээгүй. Янгын нэг зохиолыг уншиж байсан.
Тэр зохиол миний найраглалаас тэс өөр гэдгийг хэлэх нь зүйтэй байх. Тэгээд ч тухайн үед цэрэг байсан. Чингис хааны тухай ном, зохиол, түүх олж унших боломж ч байгаагүй. Тийм түүх, зохиол, ном ч байхгүй шахуу байсан үе шүү дээ. Энэ бол зөвхөн миний л оюун бодлоос гарсан бүтээл. Чингис хаан тухайн үед ингэж бодож байсан болов уу гэж бодож л бичсэн. “Чи чинь юу бичээд байгаа юм бэ.
Наадах чинь хэзээ ч хэвлэгдэхгүй шүү дээ” гэж надад маш олон хүн хэлж байсан. Гэвч би өөртөө зориулж бичиж байгаа юм гэж хэлдэг байлаа. Би хамгийн анх 14 настайдаа шүлэг, зохиол бичиж, оролдож эхэлсэн. Бүр бага байхаасаа л яруу найрагч болно гэдгээ би мэддэг байсан юм.
-Ер нь бол Монголын түүхийг хэр судалсан бэ. Тэр дундаа Чингис хааны тухай их уншиж, судалсан байх?
-Би нэг л юм хэлье. Одоо бол би Чингис хааны тухай ийм найраглал хэзээ ч бичиж чадахгүй. Бичихгүй. Энэ насан дээр ирчхээд эргээд харахад , тухайн үед би залуу, цэргийн алба хааж байсан.
Өөрийнхөө бичсэн найраглалаас ганц хоёр бадаг уншихаар цэргүүдэд маш таалагддаг байсан. Тэр үедээ би үнэхээр жаргалтай байсан. Харин одоо бол би дахиж ийм зүйл бичихгүй, оролдох ч үгүй. Яагаад гэвэл маш хэцүү. Би яг үнэнээ л хэлж байна.
-“Чингис хаан” найраглалыг уншиж байхад тэр хүний бодролыг маш гайхалтайгаар бичиж чадсан юм шиг санагдсан?
-Сербийн нэг эрдэмтэн “Энэ найраглалыг уншаад европчууд анх удаагаа Чингис хааныг арай өөр өнцгөөр харах болно” гэж хэлж байсан. Чингис хааныг дарангуйлагч мэтээр л гадных ихэнх хүмүүс хардаг шүү дээ. Гэтэл тэр хүн чинь юм боддог, гунигладаг, баярладаг, бахархдаг байсан шүү гэдэг талаас нь харуулж чадсан.
