ТҮҮХ

Аугаа их Эх орны дайны ялалтын 76 жилийн ойн удахгүй тохионо.

Олон улсын эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах өдрийг дэлхийн улс орнууд бүх нийтийн баярын өдөр болгон тэмдэглэхээс гадна эмэгтэйчүүдийн нийгэм, эдийн засаг, улс төрд эзлэх байр суурийг бэхжүүлэхэд анхаарах зэргээр тэмдэглэн өнгөрүүлдэг.

“Монголын ард түмний дотны хайрт жолоодогч”, “Хайрт эцэг” хэмээн өргөмжлөгдсөн маршал Х.Чойбалсан амьд ахуй цагтаа ард түмэнд тахин шүтэгдэж байсныг тухайн цагийн БНМАУ-ын Үндсэн хууль, засаг захиргааны нэгжүүд, уул хайрхад, улсын их сургууль түүний нэрээр нэрлэгдсэн эсхүл нэрэмжит байсан явдал гэрчилдэг.

Нүүдэлчний мөн чанарыг хүчирхэгжүүлэхийн тулд “хоцрогдсон” имижийг өөрчилж, орчин үесэг шинэ нүүдэлчний мөн чанар болгож хэлбэржүүлэх нь чухал.

Монгол улс хэдэн угсаатантай вэ? Өөрийн хэл, ислам шашинтай казах зэрэг цөөнх бүхий монгол угсаатан зонхилсон улс уу?

Баруун Европоос мэндэлсэн Ром, Британийн эзэнт гүрнүүд нь тухайн цаг үеийнхээ соёл иргэншлийн охь болж явжээ. Гэтэл монголчуудын түүх тун ойлгомжгүй байв. Өрнийн судлаачдын харснаар монголчууд асар том эзэнт гүрэн байгуулсан боловч тэдний нийгэм нь гайхмаар эгэл бүдүүлэг байсан аж. Монголчуудын нийгэм нь төр, засаг захиргаа бус, харин ахлагч бүхий “овог” хэмээх ураг төрлийн нэгдэл, холбоогоор зохион байгуулагддаг бөгөөд тэр нь бараг өөрчлөгдөж хөгждөггүй байна. Ийм нийгэм Европт соёл иргэншил үүсэхээс өмнөх балар үед байсан ажээ.

Авто болон агаарын тээвэр үүсэн хөгжиж эхэлсэн ХХ зууны эхэн үеийг хүртэл дэлхийн хуурайн газрын нилээд хэсэгт ачаа барааг ердийн хөсгөөр, тэр дундаа тэмээн жингээр тээвэрлэх нь түгээмэл байжээ.

Хархорум хотыг 800 жилийн дараа виртуал орчинд дахин сүндэрлэлээ.

Доктор Д.Хоролдамбатай 1911 оны хувьсгалын талаар ярилцлаа.

-Улс төр ард түмнийг талцуулдаг бол түүх соёл ард түмнийг нэгтгэдэг.-

Богд хааны ордон музейн үзмэрт буй анхдугаар богд Өндөр гэгээн Занабазарын урласан “Ногоон дара эх” шүтээн нь 1706 оны орчим бүтээгдсэн болов уу хэмээн таамаглагддаг бөгөөд цагийн ороо бусгааг туулж өдгөө бидэнд өвлөгдөхдөө анхан эх төрхөөрөө үе дамжин ирсэн Дэлхийн урлагийн хойморт зохих ёсны байр сууриа эзэлсэн сод бүтээл билээ.

Соёлын сайд С.Чулуун нь Шинжлэх Ухааны Академийн Түүхийн хүрээлэнгийн захирал байхдаа буюу 2012 онд Архивын ерөнхий газарт хадгалагдаж байгаа Манжийн үеийн нэгдүгээр сан хөмрөг: “Хүрээ сайд”-ын хөмрөгийн бүх дансыг БНХАУ-ын Нийгмийн Шинжлэх Ухааны Академийн Хил хязгаарын түүх, газар зүйн хүрээлэнтэй хамтран өндөр чанарын гэрэл зургийн хуулбарын аргаар хэвлэн нийтлүүлэх зорилготой гэрээнд гарын үсэг зурсан.

Соёлын сайд С.Чулуун нь Шинжлэх Ухааны Академийн Түүхийн хүрээлэнгийн захирал байхдаа буюу 2012 онд БНХАУ-ын Нийгмийн Шинжлэх Ухааны Академийн Хил хязгаарын түүх, газар зүйн хүрээлэнтэй нэгэн гэрээ байгуулжээ.

Би олон улсын харилцааны мэргэжилтэй. Австралийн Сиднейн Их сургуульд олон улсын харилцааны чиглэлээр сурах үед барууны багш нар маань олон улсын харилцаа бол баруунаас гаралтай шинжлэх ухаан гэж хэлдэг байлаа. Ингэхдээ тэд хэрхэн үндэстэн, төр улс гэдэг ойлголт Баруун Европод үүссэн, хэрхэн европчуудын колоничлолын нөлөөгөөр колони улсууд тэмцэж, улмаар үндэстний үзэл үүссэн тухай ярьдаг байлаа. Гэтэл яагаад дэлхийд олон улсын харилцааг бий болгоход чухал нөлөө үзүүлж, элч төлөөлөгч, паспорт, олон улсын худалдаа зэргийг бий болгосон монголчуудын тухай олон улсын харилцааны хичээл дээр нэг ч дурддаггүй юм бэ? Бүр сүүл рүүгээ “үндэстэн” гэдэг ухагдахуун барууны соёл, колоничлолоос үүсч гарсан, XVIII зуунаас өмнө үндэстэн гэж байгаагүй гэсэн онолуудыг сонсон, яагаад монголчууд бид дэлхийд оруулсан хувь

Монгол Улсын Төрийн шагналт, түүхч, доктор Д.Өлзийбаатартай ярилцлаа.