- Өнөөдөр Озоны давхаргыг хамгаалах олон улсын өдөр -
Энэ өдрийг угтан БОНХЯ-наас бэлтгэсэн Озоны давхаргын талаарх мэдээллийг хүргэж байна.
Энэ жилийн Озоны давхаргыг хамгаалах олон улсын өдрийн сэдэв нь Венийн конвенц болон Монреалийн протоколд оролцогч Талууд өнгөрсөн гучин жилийн хугацаанд озоны давхаргыг нөхөн сэргээх болон уур амьсгалын өөрчлөлтийг сааруулах талаар дэлхийн нийтийн өмнө хүлээсэн үүргийнхээ төлөө Талуудын хамтын хүчин чармайлтаа нэгтгэж байгааг илэрхийлж байна.
Озон задалдаг бодисыг бууруулах талаарх олон улсын хамтарсан хүчин чармайлтын үр дүнд, озоны давхарга байгалийн жамаар нөхөгдөн сэргэж байгаа ба энэ зууны хагас гэхэд бүрэн нөхөгдөх магадлалтай болоод байна.
Түүнчлэн Монреалийн протоколыг хэрэгжүүлж, озон задалдаг бодисыг бууруулах менежментийг сайтар хийсний үр дүнд агаар мандал дахь 135 тэрбум тонн буюу түүнээс илүү нүүрсхүчлийн хий ба түүнтэй тэнцэх хэмжээний хүлэмжийн хийн ялгаралтыг багасгаж, уур амьсгалын өөрчлөлтийг сааруулахад асар их хувь нэмэр оруулжээ.
2016 онд манай улс Монреалийн Протоколд фтортнүүрсустөрөгчийн (ФНУ/HFC) төрлийн бодисыг бууруулах тухай асуудлыг шинээр нэмэлт өөрчлөлт болгон оруулах чиглэлээр хамтран ажиллаж байна. Шинжилгээ судалгааны мэдээллээс үзвэл Монреалийн протоколын үзэл санааны хүрээнд озоны давхаргыг цаашид үргэлжлүүлэн хамгаалж, фтортнүүрсустөрөгчыг (ФНУ/HFC) бууруулж чадвал энэ зууны эцэс гэхэд дэлхийн дулаарлыг 0.4 хэмээр багасгах боломжтой аж.
Озон нь хүчилтөрөгчийн 3 атомын (O3) нэгдлээс бүрддэг хурц үнэртэй хөх өнгийн хий юм. Озон нь агаар мандлын давхарга болох орчих мандал болон давхраат мандалд тархан оршдог.
Озоны ихэнх хувь буюу 90% нь давхраат мандалд илэрдэг ба энэ нь газрын гадаргаас дээш 10-16 километрээс эхэлж 50 орчим километр хүртэл үргэлжилнэ. Үүнийг озоны давхарга гэх бөгөөд дэлхийд амьдрал үүсэж, бий болсон тэр үеэс хойш өнөөг хүртэл нарны хэт ягаан туяаны (UV-A/UV-B) аюулаас шим ертөнцийг хамгаалж ирсэн бамбай юм.
Эрдэмтэд хлорфтортнүүрстөрөгч (ХФН/CFC) хий буюу хөргөлтөнд ашигладаг хий агаарт алдагдснаас шалтгаалж озоны молекулыг (O3) задлан, озоны давхарга дахь озоны хэмжээ багасаж улмаар давхраат мандал дахь озоны үе давхарга задарч буйг 1970-аад оны үеэс судлан тогтоожээ.
Хлорфтортнүүрстөрөгч (ХФН/CFC) болон бусад хлор, фтор, бром, агуулсан нүүрстөрөгчийн нэгдлийг агуулсан бодисуудыг озон задалдаг бодис (ОЗБ) гэдэг. Үүнд гидрохлорфторт нүүртөрөгчийн (ГХФН/HCFC) төрлийн бодисууд мөн адил хамаарагдана.
Озон задлах чавдар багатай ч дэлхийн дулааралд үзүүлэх нөлөө өндөртэй хүлэмжий хий болох фторт нүүрсустөрөгчийн (ФНУ/HFC) төрлийн бодисыг сүүлийн жилүүдэд ОЗБ-ыг орлуулах бодис болгон хэрэглэж байна.
Энэхүү CFC, HCFC, HFC төрлийн бодисуудыг ихэвчлэн хөргөх тоног төхөөрөмж, агааржуулагч, хөөсөнцөрийн XPS-шахмал полистрол хавтан, шүршдэг тансаг үнэртэн, гал унтраагуурт ашиглах болон харилцаа холбооны салбар, нэг удаагийн тариур зэрэг нарийн тоног төхөөрөмжүүдийг цэвэрлэхэд хэрэглэдэг. Энэхүү бодисууд нь озоны давхаргыг гэмтээгээд зогсохгүй дэлхийн дулааралд үлэмж нөлөөтэй.
Олон улсын конвенц, протоколоор нэгдэн орсон Тал – улс орнууд хүүлээсэн үүргээ үе шаттайгаар биелүүлсээр байгаа билээ. Монгол улс олон улсын өмнө хүлээсэн үүргээ биелүүлэхийн тулд дараах арга хэмжээг авч хэрэгжүүлээд байна. Үүнд:
Озоны давхаргыг хамгаалах үйл ажиллагаа нь нэн тэргүүнд хүний эрүүл мэндийг хамгаалахад чиглэдэг. Иймд иргэн бүхэн өөрийн болон үр хүүхдийнхээ эрүүл мэндийг хамгаалах ариун үйлсэд хувь нэмэр оруулахын тулд Озон задалдаггүй бодис бүхий хөргөлтийн тоног төхөөрөмжийг сонгон худалдан авч, хэрэглэж сурахыг уриаллаа.
Эх сурвалж: БОНХЯ