"Тунгалаг тамир” кинон дээр Итгэлт баян хөрөнгөө Ардын засагт хураалгачихаад өөрөө унагаа татаад зэлэн дээр байж байхад Галсан согтуу давхиж ирээд агсам тавиад явахдаа “Муусайн нударганчууд сөнөтүгэй” гэж хашгираад давхин оддог...
2018 оны нэгдүгээр сарын 1-ээс эхлэн үйлчилж буй НДШ, ХХОАТ-ын өөрчлөлтийн тооцоог хийж суухад энэ үг өөрийн эрхгүй санагдаж үзэг, цаас нийлүүлэхээс өөр аргагүй болов. НДШ, ХХОАТ-ын өөрчлөлт хүмүүсийн гар дээрээ авдаг цалингийн хэмжээнд тоон утгаараа яаж нөлөөлөхийг 573 мянган хүн дээр тооцоолж үзэхэд хүснэгт 1-т харуулсан дүр зураг гарч байна.
Хүснэгт 1. НДШ, ХХОАТ-ын нэмэгдлийн нийлмэл үр нөлөө |
||||
|
Цалингийн бүлэглэлт (мян төг) |
Хүний тоо |
Дунджаар нэмэгдсэн, хасагдсан (мянган төг) |
Нийт үнийн дүн (сая төг) |
1 |
215-265 |
44455 |
+0.84 |
+37.3 |
2 |
265-315 |
21094 |
+0.390 |
-8.2 |
3 |
315-515 |
107310 |
-0.735 |
-93.9 |
4 |
515-715 |
119820 |
-0.238 |
-179.1 |
5 |
715-915 |
96482 |
-4.335 |
-412.963 |
6 |
915-1115 |
64383 |
-6.135 |
-390.043 |
7 |
1115-1315 |
37397 |
-7.935 |
-294.268 |
8 |
1315-1515 |
23260 |
-9.735 |
-226.107 |
9 |
1515-1715 |
14603 |
-11.585 |
-168.347 |
10 |
1715-1915 |
10485 |
-19.100 |
-197.242 |
11 |
1915-2115 |
8267 |
-29.802 |
-242.724 |
12 |
2115-2315 |
5489 |
-40.500 |
-221.191 |
13 |
2315-2515 |
5003 |
-51.090 |
-255.277 |
14 |
2515-2715 |
3209 |
-61.150 |
-195.070 |
15 |
2715-2915 |
2481 |
-74.00 |
-181.750 |
16 |
2915-3115 |
2047 |
-93.70 |
-190.711 |
17 |
3115-3315 |
1441 |
-113.7 |
-163.724 |
18 |
3315-3515 |
1244 |
-133.7 |
-166.272 |
19 |
3515-3715 |
941 |
-153.7 |
-144.358 |
20 |
3715-3915 |
794 |
-176.5 |
-140.059 |
21 |
3915-4115 |
725 |
-206.2 |
-149.264 |
22 |
4115-4315 |
530 |
-236.2 |
-125.182 |
23 |
4315-4515 |
504 |
-266.2 |
-134.625 |
24 |
4515-4715 |
451 |
-296.2 |
-133.620 |
25 |
4715-4915 |
405 |
-326.2 |
-132.112 |
26 |
4915-5115 |
425 |
-356.2 |
-151.049 |
|
|
573245 |
|
2.9446617.2 |
Эх сурвалж: ЭМНДЕГ, зохиогчийн тооцоо |
Хүснэгтэнд цалингийн бүлэглэлтийг 26 бүлэгт хувааж бүлэг тус бүрд оногдох цалин авч буй хүний тоо, нэг хүнд оногдох гар дээр ирж буй нэрлэсэн цалингийн хэмжээ дунджаар яаж өөрчлөгдөх, энэ нь нийт дүнгээрээ ямар болохыг харуулсан бөгөөд эндээс хэд хэдэн анхаарал татсан зүйл харагдаж байна.
Хүснэгт 2. Хүн амын амьжиргаа, бодит орлого, хэрэглээний бүтэц | |||||||
Үзүүлэлт | Улсын дундаж | Баруун бүс | Хангайн бүс | Төвийн бүс | Зүүн бүс | УБ | |
1 | Хүн амын амьжиргааны доод түвшин (төг) | 176386 | 166500 | 173500 | 166200 | 165700 | 185300 |
2 | Нэг хүнд оногдох сарын дундаж бодит орлого (төг) | 271591 | 214026 | 238218 | 309645 | 213519 | 296969 |
3 | Бодит орлого/ амьжиргааны доод түвшин (%) | 154 | 128.5 | 137.3 | 186.3 | 128.9 | 160.3 |
4 | Жини итгэлцүүр | ||||||
(2017 оны 3-р улирал) | 0.340 | 0.313 | 0.321 | 0.338 | 0.316 | 0.347 | |
(2016 оны 3-р улирал) | 0.318 | 0.294 | 0.298 | 0.350 | 0.311 | 0.306 | |
5 | Хүн амын хэрэглээний бүтэц: | ||||||
Нийгмийн хэрэглээ | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 | |
I (хамгийн ядуу) | 7.7 | 8.0 | 8.4 | 7.4 | 8.3 | 7.3 | |
II | 12.0 | 12.4 | 12.2 | 12.2 | 12.3 | 11.8 | |
III | 16.4 | 16.9 | 16.2 | 16.4 | 16.7 | 16.3 | |
IV | 22.4 | 23.2 | 22.5 | 22.6 | 22.7 | 22.1 | |
V (чинээлэг) | 41.5 | 39.5 | 40.7 | 41.4 | 40.0 | 42.5 | |
Эх сурвалж: Үндэсний статистикийн хороо |
6. Ямар ч гэсэн татвар, шимтгэл зэрэг нэмэх дээрх бодлого нь “нийгмийн бүтцэд зонхилох чинээлэг дундаж давхаргыг нэмэгдүүлнэ”, “баян, ядуугийн ялгааг бууруулах” зорилтын эсрэг агуулгатай, үр нөлөөтэй нь тодорхой байна. ОУВСан эрхбиш Монголын эдгээр тоонуудыг ядахдаа барагцаалдгийн хувьд ийм зөвлөмж хэзээ ч өгөхгүй бөгөөд зөвхөн татварын сууриа нэмэгдүүлэх, албан бус секторыг албажуулах татвар- эдийн засгийн зохистой орчин үүсгэ л гэсэн агуулгатай зөвлөмж өгсөн. Тэгэхлээр Ерөнхий сайд нь тэднийг ирэхээр тэдэнтэй ярих бус, дутуу бодсон, тооцоолсон бодлогын алдаагаа л Их хурал нь засчихаа л гэсэн үг.
Энэ хүснэгтэнд буй тоонууд өөрсдөө ярьж байгаа тул ямар нэг нэмэлт тайлбар хэрэггүй бизээ.Нийгмийн давхраажилтын ийм хөөрхийлэлтэй бүтэцтэй; ядуурал нь архагшаад, нэмэгдчихсэн, дунджаас доош давхарга болох хоёр идэхгүй, хоосон хонохгүй, цалингаас цалинд, зээлээс зээлэнд амьдардаг хэсэг нь хамгийн том, дундаж давхарга нь дөнгөж бүрэлдэн бий болж, хөл дээрээ баттай зогсож чадаагүй, дунджаас дээш, чинээлэг хэсэг нь өчүүхэн бага хувьтай ийм давхраажилттай нийгэмд ямар бодлого хэрэгтэй вэ? “Олон сувагт” буюу нийгмийн давхраажилт бүрд чиглэсэн, онилсон, хөгжлийн гацааг нь гаргах учиртай ингэснээр олон суваг нь харилцан сүлэлдэх, чиглэл нь доошоо бус дээшээ явдаг л бодлого хэрэгтэй. Үүнийг л дээр ишилсэн мөрийн хөтөлбөрийн заалтын жинхэнэ утга агуулга нь гэж ойлговол зохино. УИХ-аар бодлогын ийм л баримт бичгүүд, хууль тогтоомж баталж байх учиртай.
7. 2014 оны 1-р улирлаас хойш өрхийн бодит орлогын өсөлт хасах утгатай болж 2016 оны 4-р улирал дуустал 12 улирал дараалан үргэлжилсэн. 12 сар биш 12 улирал шүү. Энэ хооронд “сайхан зам, дээд бүтэцтэй болсон” гудамжаар өрхийн бодит орлого нь хасах өсөлттэй болчихсон ард түмэн явж байсан гэсэн үг. АН-ын эдийн засгийн бодлогын гол алдаа нь энэ л байсан. 2017 оны эхний улирлаас (бурхны авралаар шүү) өрхийн бодит орлого эерэг утгатай болж бага зэрэг л өсөлттэй гарсан. Гэхдээ энэ өсөлт их эмзэг өсөлт.
Аж ахуйн нэгжүүдийн хувьд аль ч засгийн үед чагтан баланстай эсвэл алдагдалтай ажилласан аж ахуй нэгжүүдийн тоо огт буураагүй, бууруулах бодлого ч хэрэгжээгүй. Судалгаанаас үзвэл 2016 оны бизнесийн орчин маш тааруу гэж үнэлэгдсэн. Бас л бодлогын арга хэмжээ аваагүй л байна. 1,000 малчин, 1,000 багш цуглуулаад хурал хийгээд байдаг юм байна лээ, 1,000 бизнесмэн цуглуулаад бас нэг хурал хийгээч. Их бодитой, ажил хэрэгч саналууд гарна даа....
8. Дээр дурдсан цалингийн өөрчлөлт бол тоо хэмжээний хувьд их биш хэрнээ сэтгэл зүйн хувьд хэд дахин илүү сөрөг нөлөөтэй. Буруу бодлогын хариу үйлдэл бас л буруу байдаг. Энэ ноён яаж угтана, бид тийм л байдлаар хариу барина гэдэг шиг. Дээр нь уг тооцоонд зөвхөн нэрлэсэн цалин байгаа. Хэрэв 2017 оныг бид 6.8%-ийн инфляцтай үдээд 2018 онд 8% гэж төлөвлөж байгаагаа барьж чадвал бодит цалин харьцангуй гайгүй буурна, хэрэв инфляциа 8%-иас дээш алдчихвал бодит цалин илүү буурна, өрхийн орлого эргээд л хасах өсөлттэй болно гэсэн үг.
Ханш тогтвортой байна гэж бодоход шүү. Ийм эмзэг эдийн засгийн орчинд бид байнга л “2 толгой” үргэлжлүүлж яриад л байвал юу ч өөрчлөгдөхгүй, эдийн засаг өслөө гэхэд наалдацгүй, хүртээмжгүй өсөлт л болно. Харин “2 хөл”-өрхийн эдийн засаг, компаний эдийн засгаа байгаа бүх арга хэрэгслээрээ дэмжээд явчихвал 2018-2020 онд бодитой эерэг өөрчлөлтүүд гарч чадна. Үүнийг харин амлачихъя.
С.Дэмбэрэл, Эдийн засагч